Tarihi yapılarda tahribatsız yöntemlerle yapısal sorunların tespiti; Diyarbakır Hoca Ahmet (Ayn Minare) Camide Georadar (GPR) ölçümleri ve değerlendirilmesi

Diyarbakır Suriçi Bölgesi kentin tarihi yapı stokunun yer aldığı bir yerleşim merkezidir. Hoca Ahmet (Ayn Minare) Cami, Suriçi bölgesinin batısında yer almaktadır. Özel vakıf mülkiyetinde bulunan camide, günümüze kadar kapsamlı restorasyon ve onarım çalışması yapılmamış olup, farklı yapısal sorunlar bulunmaktadır. Bununla beraber cemaatin yapmış olduğu niteliksiz ve basit müdahaleler nedeniyle yapısal sorunlar artmış, bu sorunlar geçici çözümlerle giderilmeye çalışılmıştır. Camide ölçüm öncesi mevcut sorunlar gözlemsel olarak fotoğraflarla belgelenerek kayıt altına alınmıştır. Cami duvarlarında aks kayması, kısmi çatlaklar ile zeminde kot düzensizlikleri olduğu ve bu sorunların caminin sekizgen formlu minaresinde bulunduğu görülmüştür. Kasım 2020 yılında jeofizik uzmanları tarafından georadar (GPR) ölçümleri yapılarak, camideki yapısal sorunlar araştırılmıştır. Bu ölçümlerde yeraltı boşluğu/boşlukları kaynağı/kaynaklarının, zemin/duvarda meydana gelen deformasyonlar ve zemin altı yüzey kırıklarının boyutları, geometrik davranış biçimleri ve zemin/yapı stratigrafik değişimlerinin tespiti amacıyla jeofizik etütleri yapılmıştır. Elde edilen radargram1 görüntüleri bilgisayar ortamında filtrelenerek, mevcut sorunlar (çatak, kırık, boşluk, çökme vb.) plan üzerine işaretlenmiştir. İnceleme alanı boyunca zeminde boşluk, çökme, göçük deformasyonları, duvarlarda kırık ve çatlak hasarları gibi birçok anomali yapısı tespit edilmiştir. Yapılan ölçümler sonucunda, Hoca Ahmet (Ayn Minare) Cami’de yapılan tespitlerle, bu ve benzer durumdaki tarihi yapılarda gerçekleştirilecek restorasyon, onarım ve güçlendirme uygulamalarına katkı sağlayacak öneriler sunulmuştur.

Diyarbakir Suriçi Region is an important settlement center where the historical building stock of the city is located. Hodja Ahmet (Ayn Minaret) mosque is one of the historical mosques located in the south-west of the Suriçi Region. The mosque, which is owned by a private foundation, has not undergone extensive restoration and repair work until today, and it has structural problems. Hodja Ahmet (Ayn Minaret) structural problems have increased due to the unqualified and simple interventions of the congregation in the mosque, and these problems have been tried to be solved with temporary solutions. Before the measurements were made in the mosque, field studies were carried out, existing problems were determined observationally, documented with photographs, and recorded. It has been observed that there are axis shifts, partial cracks and level irregularities on the floor of the mosque walls and that these. problems are also present in the octagonal minaret of the mosque. The radargram images obtained as a result of the measurements were filtered in the computer environment and the existing problems (cracks, fractures, gaps, collapses, etc.) were marked on the plan. During the measurements, the work area was divided into different locations and GPR sections were taken in the form of line / profile at these locations. The penetration depths are set to be different in each location, 4.00 meters on the walls and 20 meters on the ground. Throughout the study area, many anomaly structures such as voids, collapse, dent deformations on the ground, fractures and crack damages on the walls have been detected. As a result of the measurements made, with the determinations made using Hodja Ahmet (Ayn Minaret) Georadar, suggestions that will contribute to the restoration, repair and strengthening applications to be carried out in this mosque and historical structures in similar conditions were presented.