Seyyid Tahır Oruç’un hayatı ve ilmi kişiliği

Seyyid Tahır Oruç, Diyarbakır’ın Kocaköy ilçesine bağlı Şaklat köyünde yaşamış 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında bir Osmanlı alimi, arifi ve mutasavvıfıdır. Babası Mela Hüseyinê Şeqlatî’den aldığı eğitimle hem dinî hem de dünyevî ilimlerde kendini geliştirmiş, onlarca kitap yazmış veya istinsah etmiştir. Ayrıca babasının vefatından sonra köyünde fahri imamlık yapmış, talebe yetiştirmiş ve halka dini bilgiler öğretmiştir. Böylece onlara sosyal liderlik de yapmıştır. Seyyid Tahır’ın eserleri arasında tefsir, hadis, fıkıh, kelam, tasavvuf, dil ve edebiyat, ahlak ve hikmet gibi alanlarda kitaplar bulunmaktadır. Ancak bu kitapların çoğu kaybolmuş veya yok olmuştur. Seyyid Tahır’ın hayatını ilim dünyasına tanıtmak bu çalışmanın öncelikli hedefidir. Bu çalışma için başvurulan kaynaklar, el yazmalı kütüphanesinden geriye kalan birkaç varaktan, ve aile bireyleri ile yapılan görüşmelerden oluşmaktadır. Bu çalışmanın sonucunda şu noktalar ortaya çıkmaktadır: Seyyid Tahır, Diyarbakır bölgesinde yetişmiş önemli bir alim ve mutasavvıftır. Şafii mezhebine bağlı, sûfî meşrepli bir alimdir. Sûfi meşrepli olması onu optimistic bir kişilik yapısına sahip olmasına neden olmuştur. Seyyid Tahır, çok yönlü bir ilim adamıdır. Sarf, nahiv, mantık, belağat ve vadı’ gibi âlet ilimlerin yanında tefsir, hadis, fıkıh, kelam ve tasavvuf gibi ‘alî ilimlere kadar birçok alanda kitap yazmıştır. Hatta ismini bile çok az kişinin bildiği ihtilac ilminde de eser vermiştir. Seyyid Tahır’ın eserlerinin çoğu kayıptır. Yeni araştırmalar neticesinde ortaya çıkarılabilir.

Seyyid Tahir Oruc was an Ottoman scholar, arif and mystic who lived in Saklat village, Kocakoy district of Diyarbakir at the end of the 19th century and the beginning of the 20th century. He developed himself in both religious and worldly sciences with the education he received from his father Mela Huseyinê Şeqlatî, and wrote or transcribed dozens of books. After his father’s death, he also served as an honorary imam in his village, raised students and taught religious knowledge to the people. Thus, he also provided social leadership to them. Seyyid Tahir’s works include books on tafsir, hadith, fiqh, kalam, tasawwuf, language and literature, ethics and wisdom. However, most of these books have been lost or destroyed. Introducing Seyyid Tahir’s life to the world of science is the primary goal of this study. The sources used for this study consist of a few remaining pages from his manuscript library and interviews with family members. As a result of this study, the following points emerge: Seyyid Tahir is an important scholar and mystic who grew up in Diyarbakir region. He is a scholar belonging to the Shafi’i sect and Sufi tradition. Being a Sufi has made him have an optimistic personality. Seyyid Tahir is a versatile scholar. In addition to instrumental sciences such as morphology, syntax, logic, rhetoric and vadı’, he has written books in many fields such as tafsir, hadith, fiqh, kalam and tasawwuf. He even wrote a work on ihtilac science that very few people know its name. Most of Seyyid Tahir’s works are lost. They can be revealed as a result of new research.