Vertebral arter varyasyon ve patolojilerinde BT anjiografik tarama

Amaç: Vertebral arterin karakteristik anatomik özellikleri, sık varyasyon göstermesi ve özellikle de orifis (vertebral arter çıkım) düzeyinde çeşitli artefaklara maruz kalması nedeniyle aksiyal görüntüleme yöntemleriyle değerlendirilmesi zorlaşmaktadır. Amacımız geniş hasta grubunda, iki gözlemci verileri arasında uyum araştırarak çeşitli reformat görüntülerle değerlendirme olanağı sunan Çok Kesitli Bilgisayarlı Tomografi Anjiografi’nin vertabral arter varyasyon ve patolojilerindeki, özellikle de orifisinin görüntülenmesindeki etkinliğini saptamaktır. Gereç ve Yöntem: Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Radyoloji Ünitesinde Ocak 2009 – Ağustos 2010 tarihleri arasında herhangi bir sebeple, 16- veya 64-dedektörlü bilgisayarlı tomografi cihazlarıyla beyin ve/veya boyun Bilgisayarlı Tomografi Anjiografi incelemesi yapılan 500 hasta (253 kadın, 247 erkek) çalışmaya dahil edildi. Retrospektif arşiv taraması olarak planlanan çalışmada vertebral arter varyasyon, darlık ve anevrizma saptanmasında gözlemciler arası uyum araştırıldı. Orifis, değerlendirmenin sınırlı olduğu bir bölge olduğundan gözlemciler arasında uyum açısından ayrıca incelendi. Uyumsuz veriler tekrar gözden geçirildi ve konsensus oluşturularak varyasyon, darlık ve anevrizma sıklığı ve segmentlere göre dağılımı araştırıldı. Varyasyon saptanmasında 16- ve 64-dedektörlü Bilgisayarlı Tomografi verileri karşılaştırıldı. Hasta yaşı ve darlık arasında ilişki araştırıldı. Bulgular: Vertebral arter varyasyonlarında, darlık ve anevrizmaların saptanmasında gözlemci verileri uyumluydu. Varyasyonlarda en yüksek uyum hipoplazi ve anormal orjin varyasyonlarında elde edildi. Darlık saptanmasında gözlemci verileri uyumlu olmakla birlikte darlığın lokalizasyonu ve derecesinin tanımlanmasında yeterli uyum sağlanmadı. Orifislerin görüntülenmesinde her iki gözlemci bulguları uyumsuz idi. Konsensus sonucu sıklığı en yüksek varyasyonlar; hipoplazi (% 18.9; sağ % 13.6, sol % 5.3) ve anormal orjin (% 7.7; sağ % 2.4, sol % 5.3) idi. Orjin varyasyonları içerisinde en sık arkus orjinli sol vertebral arter (% 5.3) saptandı. Varyasyonların diğer segmentlere göre dağılımında; V2 segment düzeyinde en sık C5 (sağ % 6.2, sol % 5.1) foramenden giriş, V3 segment düzeyinde en sık ekstradural orjinli PİCA (sağ % 4.9, sol % 5.7) ve V4 segment düzeyinde en sık vertebral arterin distalde PİCA olarak sonlanması (sağ % 3.5, sol % 0.9) tespit edildi. Bunlar dışında parsiyel/segmental duplikasyon, PİCA’nın baziler arterden AİCA ile tek trunkusdan çıkması ve fenestrasyon saptanan diğer nadir varyasyonlardı. Varyasyonlarda 16- ve 64-dedektörlü cihaz arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı. Darlık, toplam 500 sağ vertebral arterin % 14’ünde (106 segment), sol vertebral arterin % 10.8’inde (80 segment) saptandı. Dar segmentler içerinde en fazla tutulum V1 segment düzeyinde idi (sağda % 47.1, solda % 45.0 ). Darlık ile yaş arasında anlamlı kabul edilen korelasyon bulundu (p<0.01). Sonuç: Vertebral arter varyasyon ve patolojilerinin saptanmasında Çok Kesitli Bilgisayarlı Tomografi Anjiografi etkin bir yöntemdir. Ancak darlık yerinin doğru tanımlanması ve derecesinin belirlenmesinde ve orifis görüntülenmesinde yeterince etkin değildir. Varyasyonların gösterilebilmesinde 16- ve 64- dedektörlü bilgisayarlı tomografi cihazları arasında anlamlı fark saptanmamıştır. Anahtar kelimeler: Vertebral arter, orifis, çok kesitli bilgisayarlı tomografi anjiografi, varyasyon, darlık.

Purpose: Due to the anatomical characteristics and common variations of the vertebral artery, it is difficult to evaluate with axial imaging technics. Also, the orifice of the vertebral artery is a potential exposing site of various artifacts, and so it makes evaluation more difficult. Our goal is to determine interobserver agreement between 2 radiologists about findings of both variations and pathologies of the vertebral artery with large study group. We wonder that Multidetector Computed Tomography Angiography is an effective modality or not due to advantage of reformatting images. Materials and Methods: Between January 2009 and August 2010, 500 patients (age range; 12-94 years, mean age + SD; 47. 61 + 18. 63 years) that had scanned with 16- or 64-detector computed tomography were included for the study. Two radiologists retrospectively and independently analysed the images for variations, stenosis and aneurysm of vertebral arteries without knowing any pre-diagnosis of the patients, After initial analysis by each observers, interobserver agreement calculatated for each parameter. Then, the incompatible datas were reevaluated by 2 radiologists by consensus to assess frequency of variations, stenosis and aneurysm in the study group. Any difference between frequency of variations in 16- and 64-detector CT, and any relationship between age and stenosis were also investigated. Cohen Kappa test, frequency analysis, chi-square test, Pearson correlations test were used, respectively. Results: There is high aggreement between observers in the variations and the aneurysms of the vertebral artery. Stenosis detection of observers’ data was compatible; however the site and the ratio of the stenosis were inadequately identified by each observer. The origin of vertebral arteries was incompatible with imaging findings of two observers each. The hypoplasia and the abnormal origin sites of vertebral artery were the most common variations detected. High-frequency variations as a result of consensus; hypoplasia (18.9%, 13.6%, right, 5.3% left) and abnormal origin (7.7%, 2.4% right, 5.3% left) respectively. Left vertebral artery originating from aortic arch is the most common variations of abnormal origin (5.3%) detected. According to the variations in the distribution of other segments; C5 foramen entry (6.2% right, 5.1% left) of V2 segment, extradural PICA origin (4.9% right, 5.7 % left) of V3 segment, and distal termination of the PICA (3.5% right, 0.9% left) of V4 segment were the most common detected variations. Partial / segmental duplication, an absent PICA with its normal vascular territory supplied by an AICA-PICA trunk and fenestration other rare variations. There was no statistical significant difference between variations detected on 16 - and 64-detector device. Stenosis, right vertebral artery in 14% of a total of 500 (106 segments), left vertebral artery in 10.8% of patients (80 segments) were detected. The most involved segment of the vertebral artery was the V1 (right 47.1%, left 45.0%). Stenosis showed statistically significant correlation with age (p <0.01). Conclusions: Multidetector Computed Tomography Angiography is an effective method for the detection of the variation and the other pathologies (stenosis and aneurysm) of the vertebral artery. Although it is an effective method in detection of stenosis, correct identification of both the site and the ratio of stenosis is not adequate. The origin of vertebral artery is also not adequately identified. Variations are not statistically different between by 16- and 64-detector computed tomography. Key Words: Vertebral artery, orifice, multislice computed tomography angiography, variation, stenosis.