Sultan Hamza-i Kebir Cami’sinde görülen taş bozunmaları

Geleneksel yapıların çoğunda ana malzeme olarak doğal taş kullanılmıştır. Kültürel yapıların günümüze kadar korunmasında en önemli faktör taşın dayanıklılık özelliğidir. Yapılarda kullanılan doğal taşlar atmosferik hava koşullarından etkilenmekte, zamanla yapının cephesindeki taşlarda fiziksel, kimyasal, biyolojik ve insan etkilerinden kaynaklı bozunmalar meydana gelmektedir. Bu çalışmada Mardin ili Merkez ilçesindeki Sultan Hamza-i Kebir Camii’nde görülen bozunmalar irdelenmiştir. Cami’de meydana gelen bozunmalar sınıflandırılmış ve görsellerle örneklendirilmiştir. Yapı incelendiğinde fiziksel, kimyasal, biyolojik ve insan etkilerinden kaynaklı bozunmaların yaygın olduğu görülmüştür. Yapıda fiziksel bozunma olarak: çatlak-kırık oluşumu, oyuklanma, yüzey kaybı, aşınma ve derz boşalması; kimyasal bozunma olarak: yüzey kirliliği, tuzlanma ve renk değişimi; biyolojik bozunma olarak da bitki oluşumu ve mikroorganizma oluşumu örnekleri görülmektedir. Ayrıca kötü kullanım, hatalı onarım, bakımsızlık gibi insan etkilerinden kaynaklı bozunmalar mevcuttur. Makalenin amacı, kültürel miraslarımızdan biri olan Sultan Hamzai Kebir Camii’nin sorunlarını ortaya koymak, çözüm önerileri sunmak ve yapının özgünlüğünü koruyarak sağlıklı bir şekilde gelecek kuşaklara aktarılmasına katkı sağlamaktır.

Natural stone was used as the main material in most of the architectural traditional buildings. The most important factor in preserving cultural structures until today is the durability of the stone. Natural stones used in architectural buildings are affected by atmospheric weather conditions, and over time, deterioration occurs in building facade stones due to physical, chemical, biological and human effects. In this study, the deterioration observed in the Sultan Hamza-i Kebir Mosque in the Central district of Mardin province was examined. The deteriorations that occur in the mosque are classified and illustrated with visuals. When the structure was examined, it was seen that degradation caused by physical, chemical, biological and human effects is common. Physical degradation of the structure: crack-fracture formation, pitting, surface loss, abrasion and joint discharge; as chemical degradation: surface contamination, salinization and discoloration; Also seen as biological degradation: examples of plant formation and microorganism formation. In addition, degradation is observed due to human effects such as misuse, faulty repair, lack of maintenance. The aim of the article is to reveal the problems of Sultan Hamza-i Kebir Mosque, one of our cultural heritage, to offer solutions and to ensure that the building is transferred to future generations in a healthy way while preserving its originality.