Ganem Dede ve Ankaravî’nin Şerh-i Mesnevî’sine katkısı

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin en önemli eseri sayılan Mesnevî-yi Ma’nevî ve bu eserin çeşitli dönemlerde yazılmış şerhleri müstakil bir edebî tasavvufî literatür oluşturucak seviyeye ulaşmıştır. Bu eserler Mevlevîliğin kural ve geleneklerine, Mevlevîliğin her dönemdeki temsilcilerine ve diğer Mevlevî kaynaklarına yer vermenin yanında yazıldıkları devrin idarî, dinî ve içtimaî hayatına dair kimi bilgileri barındırması açısından önem arz etmektedir. Söz konusu Mesnevî şerhleri arasında en meşhur olan eser, XVII. yüzyılda yaşamış Mevlevî şeyhi İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî’ye aittir. İsmâil Rusûhî-yi Ankaravî, Şerh-i Mesnevî başta olmak üzere kaleme aldığı eserlerin hemen tamamında Mevlevîlik kültürünü ve bu tarikatın şart ve geleneklerini ele almış, tarikatın işleyişini sistematik hâle getirmiştir. İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî’nin meşhûr eseri Şerh-i Mesnevî’nin te’lîfine vesîle olan önemli âmillerden biri de Ankaravî’nin manevî evlâdı ve mürîdi Ganem Dede’dir. Kaynaklarda hayatına dair ayrıntıların daha ziyade menkıbevî olduğu görülen Ganem Dede, yeni doğmuş bir bebek olarak Galata Mevlevîhânesi’nin kapısına bırakıldığı zamandan ölümüne kadar şeyhi ve manevi babası İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî’nin yanından ayrılmamıştır. Şerh-i Mesnevî te’lîf edilirken kitabet/tashih işlemlerini yürütmüş, eserin tamamlanması için uğraşmıştır. Bu çalışmada Ganem Dede’nin tarihî/menkıbevî hayatına değinilip Şerh-i Mesnevî’nin te’lîfinde üstlendiği önemli role ve şerhe yaptığı katkılara temas edilecektir. Çalışmanın sonundaki Ek bölümünde klâsik biyografi kaynaklarında Ganem Dede’nin anlatıldığı kısımların yeni alfabeye aktarılmış hâlleri bulunmaktadır.

Mesnevî-yi Ma’nevî, that is the most important work of Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî and its comments that was written in various terms in, came to that extend of creating a distinct literal-sufistic literature. These works are important because, as well as including informations about rules and traditions of Mevleviyeh, agents of Mevleviyeh in every term and Mevlevî sources; these works also include partial informations about the administrative, religious and * Dicle Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi; ahmettanyildiz@gmail.com. social life of the term they have been written in. The most famuous work among that kind of Mesnevî comments belongs to Mevlevî Sheik İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî who lived in 17th century. İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî dealed with culture of Mevleviyeh and conditions and customs of this religion in all his works especially in comment of Mesnevî and also systematized process of religion. One of the important reasons that conduced to writing of ‘Comment of Mesnevi’ which is the famous work of İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî is Ganem Dede who is adopted child of Ankaravî and his follower. Ganem Dede about whom the sources are mostly legends never moved away from his sheik and godfather İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî since he was left in door of Galata Mevlevî House when he was just born and until he died. He conducted literary composition/revision persuits of comment of Mesnevî while it was being written in and strived to complete the work. In this study, after touching on historical/epical life of Ganem Dede, his important role that he undertook by writing of Mesnevi Comment and his contribution to comment will be touched on. In additional part at the end of the study, there are informations told about Ganem Dede in classical biography source in new alphabet version.