Halk kültürü bağlamında kahvehanelerin toplumsal ve mekânsal dönüşümleri Diyarbakır kent örneği

Kentsel mekân bağlamında, geleneksel bir kentin dışavurum öznesi olan kahvehaneler, Diyarbakır kent yaşamı içinde eskiden olduğu gibi bugün de toplumsal işlevlerini sürdürebilmektedir. Kentin mekânsal çatkısına yön veren toplumsal, ekonomik ve kültürel örüntülerin insanlara dayattığı yeni kabuller potasında; bugünün kahvehaneleri bohemlerin uğrak yeri olarak görülse de, bu mekânların eskiden sahip oldukları toplumsal roller ile işlevleri bir tevatür olarak güncelliğini hala koruyabilmektedir. Kahvehaneler, geleneksel bir kültürün egemen olduğu kentlerde; gün boyu iletişimin sürdüğü kent meydanlarında veya daracık sokaklar arasında konumlanan ve toplumsal yaşamın kültürel aidiyetlerini ifade eden mekânlar olarak bilinmektedir. Bu tür kentlerin toplumsal döngülerini belirleyen cami, konut ve çarşı arasında kültürel bir işleve sahip olan kahvehaneler; insanların (erkekler) boş zamanlarda buluşabileceği veya sohbet edebileceği bir mekân olarak her dönemde bir cazibe merkezi olagelmiştir. Toplumsal dokuda egemen cinsiyet (erkek) üzerinde kimlik bulan ayrıksı sosyalleşme olgusu, kendi sosyal sınıfı içerisinde gerek sözlü ve gerekse seyirlik eğlenceler düzenleyerek, kahvehane mekânına cinsiyete dayalı kültürel bir anlam yüklemiştir. Bu çalışma, toplumsal yapının örüntüleriyle son derece bütünleşmiş olan kahvehanelerin günümüzdeki mekânsal ve toplumsal dönüşümleriyle birlikte halk kültürü bağlamında serencamını ortaya koyabilmeyi hedeflemektedir.