Karst Kenar Ovalarının Oluşumuna Bir Örnek: Mardin Kuzeyi Büyükdere Depresyonu ve Jeoarkeolojik Özellikleri

Güneydoğu Anadolu Bölgesinin önemli bir bölümünü güneyi faylı, kuzeyi ise aşındırılmış antiklinallerden oluşan kalker yüzeyli Mardin-Midyat Platosu oluşturur. Mardin kentinin kuzeyinde Yeşilli Havzası’nın doğusunu oluşturan ve Mardin Merkez ilçesine bağlı Akbağ Köyü sınırları içinde bulunan Mardin Artuklu Üniversitesi yerleşkesinin de üzerinde kurulduğu Büyükdere depresyonu jeomorfolojik açıdan tektono-karst bir depresyondur. Depresyonun oluşum mekanizması karst jeomorfolojisi literatürüne göre tipik bir “Karst kenar ovası” oluşumudur. Depresyonun oluşumunu tetikleyen fay zonları ve erime-aşınma süreçleri depresyonun hem kuzeyinde hem de güneyinde dik yamaçlar ve tanık tepeler oluşturmuştur. Mardin kenti böyle bir tanık tepenin yamaçlarında kurulmuştur. Pleyistosen sonlarına kadar dış drenajla bağlantısı olmayan polyenin tabanında muhtemelen zaman zaman göl oluşumu meydana gelmiş, diğer elverişli faktörlerle (bitki örtüsü, terra-rossa toprak örtüsü, dolomitler içinde bolca bulunan sileks yumruları) birlikte bu durum çevrede Paleolitik insanının yerleşmesine imkan vermiştir. Mardin Artuklu Üniversitesi yerleşkesinin kurulduğu alanda bölgenin arkeolojik geçmişine ve paleocoğrafik yapısı hakkında yeni bilgiler verecek önemli buluntu ve yerleşme kalıntıları mevcuttur.