XVIII-XIX. Yüzyıllar Osmanlı-Rus münasebetlerine dair önemli bir kaynak: 83/1 Numaralı ve 1113-1309/1701-1891 tarihli Rusya Ahidname Defteri

Diplomasi, uluslararası ilişkilerin barışçı yol/araçlarla yürütülmesi sanatı ve devletlerarasındaki ilişkilerin görüşmeler yoluyla yürütülmesi olarak ifade edilmektedir. Bu bağlamda diplomasinin tarihini gerilere götürmek mümkündür. Tarihsel bağlamda Osmanlı Devleti diğer devletler gibi kendine has bir diplomasi anlayışına sahipti. Osmanlı Devleti’nin dış politikasını anlamak için diplomasi tarihini incelemek ve bu kaynakları tespit etmek çok önemlidir. Osmanlı Devleti’nin diplomasi tarihi kaynakları temelde arşiv ve kütüphane kaynakları olarak ikiye ayrılmaktadır. Arşiv kaynakları ahidname/name-i hümayunlar ve sınır tahdit raporlarıdır. Kütüphane kaynakları ise sefaretnamelerdir. Osmanlı diplomasi tarihini için bugün TC. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde Bab-ı Âsafî fonunda Düvel-i Ecnebiyye Defterleri adı altında birçok defter serisi mevcuttur. Bu fondaki defterlerin bir kısmı Rusya’ya ait kayıtları içermektedir. Çalışmaya konu olan defter, mezkûr fonda 83/1 numarayla, Rusiyye’nin Ahidnâmesi adıyla kayıtlıdır. İncelenen bu defter çeşitli özellikleri ile ön plana çıkması nedeniyle tercih edilmiştir. Öncelikle Osmanlı Devleti ile Rus Çarlığı arasındaki XVIII. ve XIX. yüzyılda imzalanan birçok ahidnameyi ihtiva etmekte ve bu anlamda tek defter olma özelliği göstermektedir. Ayrıca Rus Çarlığı’na ait ilk kayıt olması sebebiyle-her ne kadar kapağında ahidname olarak belirtildiyse de-sadece ahidname kayıtlarını değil aynı zamanda şikâyetleri, yol izin hükümlerini, içki alımı için verilen izinleri de içermektedir. Yukarıda açıklanan özellikleri dolayısıyla çalışmanın Osmanlı-Rus ilişkileri açısından önemine örneklere değinilecektir.

Diplomacy is defined as the art of conducting international relations through peaceful means and conducting inter-state relations through negotiations. In this context, it is possible to take the background of diplomacy back to the history. In historical context, the Ottoman state had its own sense of diplomacy like other states. In order to understand the foreign policy of the Ottoman Empire, it is crucial to study the history of diplomacy and to determine certain sources. The diplomatic history sources of the Ottoman Empire are basically grouped as archive and library resources. Archival sources are ahidname/name-i Humayun and boundary determination reports. Library resources are sefaretnames. Concerning the history of the Ottoman diplomacy today, there are numerous series of registers under the name of Düvel-i Ecnebiyye Registers (lit. Registers of Foreign States) in the Bab-ı Asafi fund of the Presidential Directorate of State Archives, Ottoman Archives. Some of the registers in this fund contain records belonging to Russia. The register, which is the subject of this study, is numbered 83/1 in the mentioned fund, under the name of the Ahidnâme of Rusiyye. This register was preferred owing to its various features. First, it includes many ahidnames between the Ottoman Empire and the Tsarist Russia signed in the 18th and 19th centuries, which is a unique feature particular to this register. Moreover, although named as an ahidnâme it was the only record about the Tsarist Russia including not only the ahidnâme details but also complaints, travel permission documents, and beverage purchase permissions. Owing to the abovementioned characteristics of the study, examples will be discussed concerning its significance in terms of Ottoman-Russian relations.