Türk hukukunda birlikte velayet

Tarihsel süreç içerisinde toplum nezdinde yaşanan sosyal ve kültürel gelişmeler, toplumun en küçük yapı taşı olan aileyi de etkilemiş ve bu alanda birçok değişimi beraberinde getirmiştir. Bu değişim neticesinde velayet, önceleri babanın çocuk üzerindeki egemenliğini ve mutlak otoritesini ifade ederken günümüzde, ana ve babaya çocuğun üstün yararının korunması amacıyla tanınan hak ve yükümlülüklerin bütününü ifade etmektedir. Uluslararası sözleşme metinlerinde ve ulusal kanunlarda çocuğun bir hak sujesi olarak kabulü, velayet kavramında yaşanan bu değişimin önemli nedenlerinden biridir. Türk Medeni Kanunu'nun 336/1.maddesinde, evlilik birliği içerisinde velayetin ana ve babaya birlikte ait olacağı kabul edilmiştir. Ancak evlilik dışı ilişkide veya evlilik birliğinin boşanma ile sona erdiği hallerde, birlikte velayetin uygulanıp uygulanamayacağı öğretide tartışmalıdır. Zira birçok hukuk sisteminde ve uluslararası hukuki metinde, evlilik dışı birlikten doğan veya evlilik birliğinin boşanma ile sona ermesi halinde var olan müşterek çocuğun velayetinin, kural olarak ana ve babaya birlikte verilebileceği kabul edilmişken TMK, evlilik birliği içerisinde doğmuş olan çocuklar haricinde birlikte velayete ilişkin bir düzenleme içermemektedir. Nitekim ülkemizde, yabancı devlet mahkemeleri tarafından verilen birlikte velayet kararlarının tanıma ve tenfizi, birlikte velayetin Türk kamu düzenine aykırı olduğu gerekçesiyle yıllarca kabul görmemiştir. Son yıllarda Yargıtay, görüş değişikliğine giderek birlikte velayetin Türk kamu düzenine aykırı olmadığına ilişkin kararlar vermiş ve bu doğrultuda birlikte velayet, TMK kapsamında daha tartışılır hale gelmiştir. Çalışmamızda, uluslararası sözleşmeler, mevcut kanuni düzenlemeler ve öğretideki görüşler kapsamında, birlikte velayetin Türk hukukunda evlilik birliği içerisinde olduğu gibi boşanma durumunda ve evlilik dışı ilişkilerde uygulanabilirliği incelenmiştir.

The social and cultural developments experienced by the society in the historical process have also affected the family, which is the smallest building block of the society, and many changes have taken place in this area. As a result of this change, custody, which used to express the father's sovereignty and absolute authority over the child, today represents the whole of the rights and obligations given to the mother and father for the protection of the child's interests. The acceptance of the child as a subject of rights in international convention texts and national laws is one of the essential reasons for this change in the concept of custody. In Article 336/1 of the Turkish Civil Code, it is accepted that the custody will belong to the mother and father together in the marriage union. However, it is controversial in the doctrine whether joint custody can be applied in extra-marital affairs or in cases where the marriage union ends with divorce. In many legal systems and international legal texts, it is accepted that the joint custody of the child born out of wedlock or in case the marriage union ends with divorce can be given to the parents together as a rule. However, the Turkish Civil Code (TCC) does not contain any regulation on joint custody, except for children born in wedlock. As a matter of fact, the recognition and enforcement of joint custody decisions taken from foreign state courts have not been accepted for years on the grounds that joint custody is contrary to Turkish public order. In recent years, the Court of Cassation has changed its opinion and made decisions regarding the fact that joint custody is not against the Turkish public order, and in this direction, joint custody has become more debatable within the scope of the TCC. In our study, the applicability of joint custody in marriage union as well as in divorce or extra-marital relations has been examined within the scope of current legal regulations, international agreements, regulations in comparative law and views in doctrine.