Halk kültürü bağlamında Hamam(lar)ın toplumsal ve mekânsal dönüşümleri, Diyarbakır tarihi ''Suriçi'' örneği

Diyarbakır'da toplumsal ve kültürel sistemlerin örgüsünde filizlenen çoğulcu yaşam biçimi, mekânların anlam ve fiziki örüntüleri bağlamında sosyal ilişkiler üzerinde kendi değerleriyle bağdaşma sağlayan bir kentin dışa vurumu olmuştur. Tarihi kentsel yerleşim alanı olan "Suriçi" kent dokusunda bir temsiliyet sağlayan "hamam", kültürel bir örüntü olarak toplumsal ve mekânsal değişimlerden etkilenerek; yok olma pahasına tarihsel hafızada süregelen yerini almıştır. Halk kültüründe temizlik anlayışının bir unsuru olan hamamlar, sosyo-tarihsel evreler içerisinde su medeniyetinin kamusallığında yaratılan temizliğin bir kanıtı olarak günümüze ulaşabilen tarihi mekân(lar) arasında yer almaktadır. Suyun temizleyebilme gücü üzerinden ortaya çıkan hamam kültürü, antik dönemlerden başlayıp zamanımıza kadar gelen her medeniyetin kendine göre yorumlayarak paylaştığı deneyimleri olmuştur. Toplumsal dışa vurumda anlam kazanarak vücut bulan "güzellik, sağlık ve ibadet" vurgusu; suyun temizleyici gücünden ilham alarak, uygarlıkların bekasında var olmasını kesintisiz bir şekilde sürdürebilmiştir. Osmanlı geleneksel kentlerini tanımlayan cami, külliye ve çarşı etrafında yer alan hamamlar, toplumsal dizgede filizlenen bir kültürün; sanattan-halk masalına, edebiyattan-şiire kadar dilsel bir zenginliğin önünü açmıştır. Bu bağlamda Diyarbakır Suriçi'nde tevatür olan hamam mekânı ve onun yarattığı kültürde şekillenen ritüeller; bugünün sarmalında unutulmaya ve yok olmaya terk edilmiştir.

A pluralist way of life forming the social and cultural systems in Diyarbakır has been the expression of the city providing consistency with their own values over the social relationships in the context of meaning and physical patterns of locations. “Hammam” providing a representation in the city of “Suriçi” being a historical settlement area has, as a cultural pattern, been affected by social and spatial changes and taken its place in the historical memory at the cost of disappearing. In the folk cultere hammams stood for cleaning hammams are among the historical location(s) represent water civilization within socio-cultural phases. Having emerged over the power of water to be able to clean, hammam culture has been the experiences of every civilization starting from ancient times reaching to our days by commenting and sharing them. The emphasis on “beauty, health and prayer” is a prove of the cleaning power of water and proved its importance throughout many civilisations . Having situated around the mosques, social complexes and bazaars defining the Ottoman traditional cities, hammams have paved the way for a lingual richness of a culture having begun to develop from art to folk tales, literature to poem. Within this context, the location of hammam being a rumor in Diyarbakır Suriçi and the rituals shaped in the culture created by it have been abandoned to be forgotten and disappeared in the spiral of today.