Fen bilgisi alanında sosyobilimsel konuların öğretimine yönelik yapılan tezlerin tematik analizi

Bu araştırmanın amacı, fen eğitiminde sosyobilimsel konularla ilgili tezlerde ele alınan konulara kapsamlı bir bakış sunmak ve yapılan araştırmalardaki genel eğilimleri resmetmektir. Bu amaç doğrultusunda 2008'den 2022'ye kadar Türkiye'de fen eğitimi alanında sosyobilimsel konulara odaklanan 50 yüksek lisans ve 15 doktora tezi olmak üzere toplam 65 tez incelenmiştir. Tezlere Yükseköğretim Kurulunun (YÖK) ulusal tez merkezi veri tabanından erişim sağlanmıştır. Her bir tez; araştırmacılar tarafından geliştirilen ve a) çalışma yılı, b) tezin yapıldığı üniversite, c) tezin dili, d) araştırma konusu, e) araştırma katılımcıları, f) örneklem büyüklüğü ile örnekleme yöntemi, g) çalışma tasarımı, h) veri toplama araçları ve i) veri analiz teknikleri başlıklarını içeren tez inceleme formu kullanılarak gözden geçirilmiştir. Ardından veriler içerik analizine tabi tutulmuş ve ulaşılan sonuçlar frekans dağılımları, yüzdeler ve tablolar aracılığıyla özetlenmiştir. Ulaşılan sonuçlar sosyobilimsel konuların çoğunlukla yüksek lisans düzeyinde çalışıldığını ve yapılan tez sayısında 2019 yılından sonra artış yaşandığını göstermiştir. Tezlerde nitel araştırma yönteminin daha sık kullanıldığı belirlenmiş; buna paralel olarak verilerin toplanmasında çoğunlukla görüşme tekniğine başvurulduğu, tesadüfi olmayan örnekleme yöntemi ile 0-50 aralığındaki örneklem büyüklüğünün daha çok tercih edildiği saptanmıştır. Çalışmaların çoğunlukla üniversite öğrencileri üzerinde yürütüldüğü tespit edilmiştir. Sosyobilimsel konular hakkındaki tezler ele aldıkları konular açısından sınıflandırıldığında tutum öne çıkan araştırma konusu olarak bulunmuştur.

Abstract. The purpose of the present study was to develop a detailed overview of the topics addressed in theses on socioscientific issues in science education and to depict the general trends in the research. With this aim, a total of 76 theses (61 master’s and 15 doctoral thesis), focusing on socioscientific issues in science education in Turkey from 2008 to 2024 were analyzed. Dissertations have been accessed through the national thesis center database of the Council of Higher Education (CHE). Each thesis was reviewed through the thesis review form developed of the researchers, which included the following headings: i) year of study, ii) university where the thesis was conducted, iii) the underlying research philosophy (quantitative, qualitative, mixed), iv) study group (prospective teachers, middle school students, teachers) and sample size, v) sampling method (probability sampling, non-probability sampling), vi) data collection tool employed, vii) the socio-scientific issues adressed. These data are then subjected to content analysis and the results were summarized through frequency distributions, tables and graphs. The results showed that socioscientific issues are mostly studied at the master's level, that there are significant changes in the number of theses from year to year, and that the highest number of theses were recorded in 2019. It was detected that he number of theses based on mixed research philosophy is less than the number of theses based on qualitative or quantitative research. It was determined that interview technique is generally utilized to collect data, and the non-probability sampling method and the sample size between 3-50 were mostly preferred. It was found that the researches were generally carried out on prospective teachers. When the theses on learning-teaching based on socioscientific issues were categorized in terms of the topics they addressed, it was found that they mostly focused on variables such as attitudes, beliefs, self-efficacy and opinions towards socioscientific issues.