Yazar "Coşar, Tamer" seçeneğine göre listele
Listeleniyor 1 - 1 / 1
Sayfa Başına Sonuç
Sıralama seçenekleri
Öğe Harbolit bitümlü şistlerden Vanadyum, Molibden ve Nikel'in kazanılması(2018) Coşar, Tamer; Ziyadanoğulları, RecepÇalışmalarımızda kullanılan asfaltit numuneleri, Silopi ve Şırnak linyit işletmelerinden temin edilmiştir. Bitüm oranı yüksek olan Şırnak ve Silopi asfalt itler i geçtiğimiz yıllara kadar yaygın bir biçimde kentsel bir yakıt olarak kullanılmaktaydı. A s fa İt itlerin yakıt olarak tüketilmesinden sonra geriye kalan külü atılmaktadır. Oysa külün içerdiği yüzde 0.3-1 civarında vanadyum, molibden ve nikel gibi elementlerin bulunması, atılan bu küllerin aslında bir cevher olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Bu konuda bir takım çalışmalar yapılmış, ancak yüksek verimli bir kazanım işlemine rastlanmamıştır. Bunun için bu çalışmada şist küllerindeki vanadyum, molibden ve nikel'in sülfat bileşiklerine dönüştürülmesi ve sulu çözeltiye alınabilecek forma getirilmesine çalışılmış olup bu konuda başarılı sonuçlar alınmıştır. Çalışma boyunca kullanılan kül, Silopi asfaltıtının, yakılması ile elde edilmiş olup 900°C nin üzerinde fırınlanmış, öğütülmüş ve 100 mesh'nin altına elenmiştir. Labaratuar çalışmalarında kullanıma nazır hale gelen külün içerisinde %0,78 vanadyum, %0, 69 molibden ve %0,63 nikel bulunmaktadır. Çalışmalar boyunca "Kül + SFA"; "Kül + FeS" ; "Kül + Na2S", "Kül + Odun kömürü + FeS" ve "Kül + H2S04" karışımları etkileştirilmiş olup süre, sıcaklık, konsan trasyon, pH gibi parametreleri incelenmiş; adı geçen elementlerin en iyi kazanım koşulları araştırılmıştır. Çalışmaların birinci bölümünü, Silopi külünü Selektif Flotasyon Artığı ile (SFA) etkileştirilmesi oluşturmaktadır. Kül ve SFA'nın 1/1; 1/2 ve 1/3 oranlarında 500 °C; 550°C; 600°C; 625°C; 650°C; 675°Ç; ve 700° C* İV lerde ve 1-5 saatlik periyotlarda kavurma işlemleri yapılarak, sülfatlaşma oranları incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, nikel' in en iyi kazanımının 650 °C de %50-57 oranında olduğu görülmüştür. Bu oluşum, vanadyum ve molibden için incelenirse, çalışılan sıcaklıklarda vanadyum %20'nin, molibden ise % 10'un üzerinde kazanılamamıştır. Kül ve Selektif Flotasyon artığını, kavurma işlemleri esnasında, SFA'da bulunan, %0,072 kobalt ve %0,77 bakır'ın sıcaklıkla olan ilişkisi incelenmiş ve kobalt'ın 650°C de %80 oranında kazanılabildiği bunun yanında bakır'ın ise 600°C'de %100'e varan değerlerde çözeltiye alınabildiği görülmüştür. Çalışmaların, ikinci bölümünde Silopi külünün FeS ile 450°C; 475°C; 500°C; 550°C; 600°C; 625°C; 650°C ve 700°Clerde kavurma çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalarda kavurma süresi 1-6 saatlik bir periyodu içerirken Kül/FeS oranları 10/1; 10/2 ve 10/3 olarak alınmıştır. Sonuçlara göre çalışılan sıcaklıklar da nikel'in ve vanadyum'un %20'si molibden'in ise %30'un üzerine çıkılmadığını göstermiştir. Yapılan işlemlerin üçüncü bölümünü ise, külün önce odun kömürü ile kavrulması ve elde edilen karışımın bu sefer de FeS ile kavrulması oluşturmaktadır. Çalışma bir önceki çalışmada ulaşılan kazanı mi arın düşük olması üzerine yapılmış olup, nikel'in karbon atomu yanında Ni+4'den Ni + 2 'ye indirgenmesi ve bu şekilde suda çözünebilen tuzu halinde çözeltiye alına bilmesini amaçlamaktaydı. İlk başta; kül ve odun kömürü, 10/1; 10/3 ve 10/5 oraklarında karıştırıldı ve her bir örnek 1 ve 3 saat boyunca ayrı ayrı 500°C ve 700°C de kavruldu. Ardından kavrulmuş örneklerin herbiri FeS ile 10/1 ve 10/3 oranlarında karıştırılarak;500°C; 600°C 700°C lerde 1 ve 3 saat süre ile kavruldu. Bu şekilde elde edilen numunelerin çözeltiye alma işlemleri gerçekleştirildi. Elde edilen sonuçlara göre; kül ve kömürün 10:5 lik oranının 500°C de kavrulması sonrası FeS ile karıştırılıp 700°C' de kavrulmuş olanlar da molibden %28-32'ye ulaşırken nikel'de verim artışı olmamış ve vanadyum ise %20 seviyesinde kalmıştır. Dördüncü bölümde külün Na2S ile çözelti orta - mında etkileştirilmesi oluşturulmaktadır. Yapılan işlem lerde, kül 0,2M Na2S ile 3 gr:15ml o ranında, 6 0 ° C ; 70°C; ve 80°C sıcaklıklarda 1, 2, 3 ve 4 saat boyunca etkileştirildi. Bu işlem bir çalkalayıcıda aynı hızla yapıldı. Sülfürleme işleminin ardından, süzülen her bir örnek üzerinde sırası ile 600°C de 3 saat boyunca kavrulma işlemi ve bu işlem sonucunda pH 1-2 ve pH 3- 4 aralığında çözeltiye alma işlemleri uygulandı. Aynı zamanda aynı çökeleğin kavurma işlemi yapılmadan düşük pH'da çözeltiye bu elementlerin alınabilme koşulları araştırıldı. Elde edilen sonuçlara göre Na2S ile sülfürleme sonunda V, Ni ve Mo'in çözeltiye alınabilme yüzdeleri Mo için %15-20 dolayın da iken V ve Ni için yüzde bir kaç'ı geçememekte dir. Külün 0,2M Na2S ile 80°C 'de 1 saatlik çalkalama sonrası elde edilen çökelek üzerinde yapılan kavurma işlemi (600°C -3 saat) sonrasında, çözeltiye alınan element miktarları bakımından (pH; 1,75) elde edilen sonuçlar incelendiği zaman V, Ni ve Mo'in sırası ile %65; %8,5 ve %3.7 civarında kazanıldığı görülmüştür. Silopi asfaltitinden vanadyum, molibden ve Nikel'in kazanımı üzerine yapılan beşinci ve son çalış ma külün H2S04 ile etkileştirilmesidir. Kül ve H2S04 1-1 oranında (1 gr/I mi) 75°C; 100°C; 150°C ; 175 °C; 200°C; 250°C ve 300°C sıcaklıklarda (H2S04 'ün 13; 14; 15 ve 16 M'lık çözeltileri ile) etki leşti rilmişti r. Bu çalışmalar 2,5 dk'dan 6 saate kadar değişen periyodlarda yapılmıştır. Kavurma sonrası çözeltiye alma işlemleri sonunda; 175°C'de 15 M'lık H2S04 ile lsaat 40 dakika boyunca etkileştirilen numunede %90 VI V; %88 Mo ve % 9 2 Ni çözeltiye alınmıştır. Bu koşul lara sahip kavurma işlemi üzerine, Kül / H2SO4 oranı nın etkisi araştırılıp maliyet hesapları yapılmıştır. Ayrıca K.Üİ-H2SO4 karışımına NaCl ilave edilmiş ve bu karışım içinde yukarıdaki kavurma şartlarında NaGÎ etki si araştırılmıştır. %25 NaCl ilavesinde çözelti ortamı na Vanadyum, Molibden ve Nikel'in sırası ile %95-96; %93 ve % 9 8 değerlerinde geçtiği tespit edilmiştir. Bundan sonra yapılan bütün çalışmalarda Vanadyum, Molibden ve Nikel'in çözelti ortamından ayrılması işlemleri gerçekleştirilmiştir. İlk başta bir takım ana litik yöntemler uygulanmış ancak olumlu sonuç alınma mıştır. Bunun üzerine adı geçen elementler üzerine çözücü ekstraksiyonu yöntemi uygulanmıştır. Bu amaçla literatür verileri dikkate alınarak Alamine 336 ile bir grup çalışma yapılmıştır. Neticede, katlı ekstraksiyon yöntemi uygulanarak, Molibden %99, Vanadyum %88 ve Nikel ise %96 verimle çözelti ortamından ayrılmıştır.
