Osmanlı kentlerinin topoğrafik özelliklerinin coğrafi bilgi sistemleri yoluyla değerlendirilmesi: Beypazarı, Göynük, Sivrihisar ve Taraklı örnekleri

Abstract

Osmanlı kentlerinin yer seçiminde ticari yollara yakınlık, iklim ve topoğrafik özelikler belirleyici olmuştur. Ülkemizde iklimsel ve topoğrafik özelliklerin etkisiyle organik dokuda şekillenen ve özgün dokusunu koruyan Osmanlı kenti örneklerine rastlanmaktadır. Bu bağlamda çalışmada Beypazarı (Ankara), Göynük (Bolu), Sivrihisar (Eskişehir) ve Taraklı (Sakarya) tarihi kentleri incelenerek topoğrafya ile yerleşme düzeni arasındaki ilişki ortaya konmuştur. Bu kentlerin yükseklik, eğim ve bakı durumları analiz edilerek, geleneksel kent dokusunun topoğrafik etmenler ve çevresindeki kullanımlar ile arasındaki ilişki değerlendirilmiştir. Çalışmada, Osmanlı kentinin genel özelliklerine değinilmiş ve yerleşim yerlerinin topoğrafik özelliklerini belirlemek amacıyla Arcgis 10.2 programı kullanılarak analizleri yapılmıştır. Tarihi kent dokularının yükseltinin ve eğimin fazla olduğu yerlerde konumlandığı, bu durumun tarım alanlarının korunmasını sağlarken, bazı noktalarda yolların dik ve merdivenli olması, dar ve kıvrımlı sokak dokusunun ise ulaşım açısından sorunlara neden olduğu belirlenmiştir.

Proximity to commercial roads, climate and topographic features were decisive in the location selection of Ottoman cities. In our country, there are examples of Ottoman cities that were shaped in organic texture with the effect of climatic and topographic features and preserved their original texture. In this context, the historical cities of Beypazarı (Ankara), Göynük (Bolu), Sivrihisar (Eskişehir) and Taraklı (Sakarya) were examined and the relationship between topography and settlement order was revealed. By analyzing the elevation, slope and aspect of these cities, the relationship between the traditional urban texture and the topographical factors and the uses around it was evaluated. In the study, the general characteristics of the Ottoman city were mentioned and analyzes were made using Arcgis 10.2 program in order to determine the topographic features of the settlements. It has been determined that, the selection of historical urban textures in places with high elevation and slope ensures the protection of agricultural areas, while the steep and laddered roads at some points and the narrow and curved street texture cause problems in terms of transportation.