Ergani ilçesi Zülküf (Makam) Dağı ve yakın çevresinin kuş çeşitliliğinin belirlenmesi ve koruma önerilerinin geliştirilmesi

Abstract

Bu çalışmada Diyarbakır ilinin Ergani ilçesinde yer alan Zülküf Dağı ve yakın çevresinin avifaunası belirlenmiştir. Çalışma alanında Nisan 2017 – Nisan 2018 tarihleri arasında, standart ornitolojik donanım ve ekipman eşliğinde 26 arazi çalışması gerçekleştirilmiştir. Zülküf Dağı ve yakın çevresinde bir yıllık süre zarfında yürütülen çalışmalar kapsamında 9 ordo ve 25 familyaya ait 73 kuş türü belirlenmiştir. Belirlenen kuş türlerinden 53'ünün Passeriformes ve 20'sinin de Non-passeriformes grubuna ait olduğu tespit edilmiştir. Çalışma alanında tespit edilen kuş türlerinden 19'u olası, 16'sı muhtemel ve 14 tür ise kesin olarak alanda üreyen tür kategorisindedir. Bir başka ifadeyle alanda tespit edilmiş olan kuş türlerinden 49'u (% 67'si) çalışma alanında üreme potansiyeli olan türlerdir. Gözlenen kuş türlerinden 28'inin yerli, 12'sinin kış göçmeni, 23'ünün yaz göçmeni, 9 türün transit göçer ve bir türün de rastlantısal konuk kategorisinde olduğu belirlenmiştir. Kayıt altına alınan kuş türleri arasında global ölçekte tehdit altında olan bir tür var iken Türkiye ölçeğinde – önceliği düşük, değerlendirilmeyen veya hakkında yetersiz veriye sahip olunan türler hariç- tehlike kategorilerinde yer alan 7 tür vardır. Bunlardan 3'ü ''Tehlike altına girmeye yakın - Near Threatened'' (Kızıl şahin Buteo rufinus, Tahtalı güvercin Columba palumbus ve Gökkuzgun Coracias garrulus) kategorisinde iken 4'ü ise ''Hassas – Vulnerable'' (Karaçaylak Milvus migrans, Küçük kerkenez Falco naumanni, Pencere kırlangıcı Delichon urbica ve Ağaç serçesi Passer montanus) kategorisinde yer almaktadır. Zülküf Dağı kutsal kabul edilen bir mekân olduğu için her yıl yerli ve yabancı pek çok kişi tarafından ziyaret edilmektedir. Söz konusu alan inanç turizmi açısından önemli bir değere sahiptir. İnanç ve kültürel değerleriyle büyük önem arz eden bu yörenin kuş çeşitliliği ilk kez kapsamlı bir şekilde çalışılmıştır. Zülküf Dağı'nın kuş çeşitliliğinin belirlenmiş olması, bölgenin mevcut kültürel önemi ile birlikte, bölgenin ekoturizm potansiyelini ortaya çıkarmaya yardımcı olacaktır. Yöre halkının bölgenin kuş çeşitliliği hakkında bilinçlendirilmesi bölgede ornitoloji temelli doğa turizmi fırsatları sunacaktır.

The avifauna of Ergani Mount Zülküf and it's near surrounding was determined by this study. Between the April 2017 and April 2018 period 26 field excursions were carried out in the study area by standard ornithological equipment. Within the scope of the studies conducted at the Zülküf Mountain and its vicinity during one year, 73 bird species that belonging to 9 order and 25 families were determined. Among the identified bird species, 53 of them are belonging to the Passeriformes while 20 belong to the Non-passeriformes group. Of the bird species identified in the study area, 19 possibly, 16 probable and 14 species are certainly breeding species for the area. In other words, 49 (67%) of the bird species that determined in the area has a breeding potential in the study area. Of the birds observed, 28 were native, 12 were winter migrants, 23 were summer migrants and 9 were transit migrant categories while one species has a vagrant category. Amongst the recorded bird species, there is one globally threatened species while 7 are threatened for Turkey without least concern, not-evaluated or data deficient species. 3 of them in ''Near Threatened'' category (Long-legged Buzzard Buteo rufinus, Wood Pigeon Columba palumbus and Roller Coracias garrulus) while 4 of them in the ''Vulnerable'' category (Black Kite Milvus migrans, Lesser Kestrel Falco naumanni, House Martin Delichon urbica and Tree Sparrow Passer montanus). Due to Mount Zülküf is considered a sanctuary place; it is visited by many local and foreign people every year. The area has an important value in terms of religious tourism. The bird diversity of the area which has great importance on account of religious and cultural value, was firstly studied, comprehensively. Presenting bird diversity of Zülküf Mount, together with existing cultural importance of the area, will help to bring to light the ecotourism potential of the area. Raising awareness of the region's on bird diversity by the local people will offer nature based tourism opportunities via ornithology in the region.