Diyarbakır’ın kentsel gelişiminde kent sinemalarının rolü

Abstract

Diyarbakır’ın sinemayla tanışması 1920’li yıllarda olmuş, kent halkının her yaş grubu, kendine yönelik bir şeyler bularak sinema tutkunu haline gelmiştir. Bu nedenle kentte açık veya kapalı sinema sayısı hızla artmıştır. Televizyonun icadı, film endüstrisinde oluşan rekabet ve özellikle yazlık sinemaları etkileyen arazi kiralama fiyatlarının hızla yükselmesi tarihi sinemaların sayısının hızla azalmasına sebep olmuştur. Türkiye sinemasının en parlak çağı sayılan 1950-1970 yılları arasında Diyarbakır Sinemaları altın çağını yaşamıştır. 1930’lardan 1980’lere kadar 21 sinema salonunun varlığı tespit edilirken, günümüzde ise sinema salonlarının sayısı 10’u geçmemektedir. Tüm sanat dalları gibi sinema da toplumdan beslenir ve topluma geri döner. Ancak sinemanın sahip olduğu görsellik ve bilinçaltıyla doğrudan iletişim kurabilme gücü diğer tüm sanat dallarının üzerindedir. Günümüzde televizyondan kaynaklı bir gerileme yaşayan sinema kültürü ve sinema salonlarının işlevsizleşmeye başlaması, kentlerin; toplumsal, kültürel ve ekonomik gelişimi önünde büyük engellerdir. Yedinci sanat olarak da adlandırılan sinema ve bununla doğru orantılı olarak da sinema salonlarının varlığı gelişmeye açık kentlerde önemli bir kent dinamiği oluşturmuştur. Diyarbakır’da da sinemalar toplumun sosyal yaşantısında önemli bir yer tuttuğu gibi, getirdiği dinamikle kentin kültürel ve ekonomik gelişimine büyük katkıda bulunmuştur. Sinema biletiyle başlayan ticaret, büfelerin artışı, sinemalarda çalışan insan sayısının çoğalması ve yakın çevrelerinde oluşan çay bahçeleri şehrin ekonomik ve sosyo kültürel gelişimine önemli katkılar sunmuştur. Sur dışında yapılan Dilan ve Site Sineması kentin sur dışı çıkışına değerli bir ivme getirmiştir. Bu çalışmada Diyarbakır’da Cumhuriyet sonrası kentsel gelişimde sinema ve sinema kültürünün etkisi anlatılmaktadır.

Cinema was introduced to Diyarbakır in 1920 s, and every age group of the city's people found something for themselves and became a cinema enthusiast. Therefore, the number of open or closed cinemas has increased rapidly in the city. The invention of television, the competition in the film industry and the rapid rise in land rental prices, which especially affected summer cinemas, led to a rapid decline in the number of historical cinemas. Years between 1950 and 1970 which is considered to be the bright stage of Turkish cinema was also the golden age of the Diyarbakir cinemas. While there were 21 movie theaters that we could identify from 1930s to 1980s, the number of movie theaters today does not exceed 10. Like all branches of art, cinema feeds on society and returns to society. But the visually of cinema and its ability to communicate directly with the subconscious are above all other branches of art. The fact that cinema culture and movie theaters which are experiencing a decline due to television today are starting to lose their function is a major obstacle to the social, cultural and economic development of cities. The existence of cinema, also known as the seventh art, and movie theaters in direct proportion to this, has created an important urban dynamic in the cities that are open to development. In Diyarbakır, cinemas play an important role in the social life of the society and at the same time contributed significantly to the cultural and economic development of the city with the dynamic it caused. The trade which started with cinema tickets, provided important contributions to the economic and socio-cultural development of the city. The contributions are the increase in the number of kiosks, the increase in the number of people working in cinemas, and the teagardens formed in the immediate surroundings. The Dilan and Site Cinemas, which were built outside the city walls, provided a valuable acceleration to the city's out of the Wall sexist. In this study, the effects of cinema and cinema culture on post-Republic urban development in Diyarbakır are explained.