356 nolu Diyarbakır Şer'iye sicilinin transkripsiyonu ve değerlendirmesi (H.1217-1218/M.1803-1804)

Abstract

ÖZET Şer’iye sicilleri, Osmanlı Devleti’nin hukuki kayıtlarını ihtiva eden birinci elden kaynaklardır. Osmanlı tarihinin temel kaynakları arasında yer alan siciller, Osmanlı Devleti’nin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel hayatına dair çok çeşitli bilgiler içermektedirler. Bu çalışmada; Diyarbekir Eyaleti’nde bulunan Amid kazasına (Diyarbakır) ait ve XIX. yüzyılın başlarında (1217-1218/1803-1804) Amid mahkemesinde görülen davaları konun edinen meselelerin kaydedildiği ve günümüzde Milli Kütüphane’de 356 numara ile kayıtlı bulunan Diyarbakır şer’iye sicilinin transkipsiyonunu ve değerlendirmesi yapılmıştır. Bu çalışma, giriş ve üç bölümden oluşuyor. Giriş bölümünde, şer’î mahkemeler ve şer’iye sicillerinin ne olduğu ile sicillerde bulunan belge türleri hakkında bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde, Osmanlı öncesi ve sonrası Diyarbekir tarihi hakkında kısa bir bilgi verilmiştir. İkinci bölümde, 356 numaralı şer’iye sicilinin (1217-1218/1803-1804) transkipsiyonu yapılmış ve bunun özeti hazırlanmıştır. Üçüncü bölümde ise, söz konusu defterde geçen bilgiler tahlil edilerek burada geçen hususların değerlendirilmesi yapılmıştır. Defterde, anlaşmazlıklardan dolayı meydana gelen davalar, miras hususu, vasi tayini, merkezden yapılan yazışmalar, fermanlar, beraatlar, defterde geçen Amid’in mahalleleri, köyleri ve kazaları, esnaf, gayrimüslim ve vergi konuları incelenmiştir. Anahtar Sözcükler : Şer’iye Sicili, Amid, Mahkeme, Kadı, Diyarbekir Eyaleti. vi ABSTRACT Sharia Court registers are primary sources containing legal records of the Ottoman Empire. The registers, among main sources of the history of the Ottomans as well, contain a very wide variety of information on the political, social, economic and cultural life of the Ottoman Empire. In this study; a transcription and an evaluation of Sharia Court Registers of Diyarbakir, the lawsuits records of the Court of Amid, a district of Diyarbekir State, in the early 19th century (1217-1218/1803-1804) now stored in the National Library with the number 356, has been made. This study consists of an introduction and three sections. In the introduction part, a description of Sharia courts and Sharia court registers and information about the types of the documents in the Sharia court registers is given. In the first section, a brief overview of the history of Diyarbekir before and after the Ottomans is provided. In the second section, the transcription of the Sharia Court Registers numbered 356 (1217-1218/1803-1804) has been made and a summary of has been given. In the third section, the veri in the metioned register has been analysed and an evaluation of it has been made. Cases arising from disagreements, inheritance issues, appointment of guardianship, government correspondence, the districts and villages of Amid, tradesmen, artisans, non-muslims and tax issues in the registers have been studied. Key words Sharia Court Registers, Amid, the Court, Qadi (Judge), Diyarbekir State.