Doğrudan yabancı yatırımlar ile döviz kuru ilişkisi: Türkiye örneği

Abstract

Gelişmekte olan ülkelerde görülen en büyük sorunlardan biri tasarruf oranlarının istenilen düzeyde olmamasıdır. Bu sorun tasarruf yetersizliği ile karşı karşıya olan ülkeleri doğrudan yabancı yatırımlar başta olmak üzere dış kaynaklardan yararlanmaya itmektedir. Doğrudan yabancı yatırımların sermaye ile birlikte ev sahibi ülkeye sağladığı yeni teknoloji, istihdam olanakları, ülke ihracatına katkı gibi pek çok avantajdan dolayı hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkeler bu yatırımları ülkelerine çekebilmek için büyük çaba göstermektedirler. Doğrudan yabancı yatırımlar döviz kuru da dahil pek çok değişkenden etkilenmekte ve pek çok değişkeni etkilemektedir. Bu çalışmada doğrudan yabancı yatırımları etkileyen ve bu yatırımlardan etkilenen döviz kuru ile doğrudan yabancı yatırımlar arasındaki ilişki araştırılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde döviz kuru kavramı ve teorileri açıklanmıştır. Sonrasında doğrudan yabancı yatırımlar, bu yatırımların belirleyicileri, gerçekleşme şekilleri ve bu yatırımları etkileyen faktörlere yer verilmiştir. Son olarak da, 2005Q4-2018Q4 dönemleri arasında TCMB verilerinden elde edilen veriler ile, döviz kuruları ve doğrudan yabancı yatırımlar arasındaki ilişki, ADF birim kök testleri, Engle-Granger Eşbütünleşme testleri, hata düzeltme modelleri ve Hendry modeli testleri ile ölçülmüştür. Değişkenlere uygulanan ADF birim kök testleri sonucunda değişkenlerin 1. fark değerlerinde durağan oldukları gözlenmiştir. Tahmin sonuçları uzun dönemde doğrudan yabancı yatırımlar ile döviz kurları arasında ilişkinin var olduğunu ortaya koymuştur. Kısa dönemde ise, bu iki değişken arasında bir ilişki olmadığını ve doğrudan yabancı yatırımların bir dönem önceki değerlerinden etkilendiği sonucuna varılmıştır.

One of the biggest problems seen in developing countries is that the saving rates are not at the desired level. This problem forces the countries that face the lack of savings to benefit from foreign sources, especially foreign direct investments. Both developed and developing countries are making great efforts to attract these investments to their countries due to many advantages such as new technology, employment opportunities and contribution to the export of the country provided by the foreign direct investment to the host country together with the capital. Foreign direct investments are affected by many variables, including the exchange rate. In this study, the relationship between the foreign exchange rate affecting foreign direct investment and foreign direct investment is investigated. In the first part of the study, exchange rate concept and theories are explained. Then, foreign direct investments, the determinants of these investments, their realization patterns and the factors affecting these investments are given. Finally, the relationship between foreign exchange rates and foreign direct investments was measured with ADF unit root tests, Engle-Granger cointegration tests, error correction models and Hendry model tests. As a result of ADF unit root tests applied to the variables, it was observed that the variables were stationary at the first difference values. The estimation results showed that there is a relationship between foreign direct investments and foreign exchange rates in the long run. In the short term, it is concluded that there is no relationship between these two variables and that foreign direct investments are affected by their previous values.