Bir naşir olarak Ali Emiri Efendi ve gazete kasidesi

Abstract

Alî Emîrî Efendi, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde yaşamış (1857-1924); Tanzimat, Meşrutiyet ve Cumhuriyet gibi üç önemli devre şahitlik etmiş bir şahsiyettir. Türkiye Cumhuriyeti'nin bağımsızlık mücadelesi ve kuruluşuna da tanıklık eden Alî Emîrî Efendi, şair, yazar, edebiyat tarihçisi, kütüphaneci ve gazeteci gibi vasıfları bünyesinde barındıran bir Osmanlı aydınıdır. Alî Emîrî Efendi’nin, 67 yıllık hayatının 30 yılı Osmanlı’nın çeşitli vilâyetlerinde memuriyetle geçmiş, O, yaşanan millî meselelere kayıtsız kalmayarak kalemiyle irşâd etme misyonunu üstlenmiştir. Emîrî Efendi bir şair ve yazar olarak nazmında da nesrinde de vatan, millet, ordu, hak, adâlet gibi kavramları işlemiş ve halkı bilinçlendirerek Osmanlı’nın dağılmasını engelleme gayreti içerisinde olmuştur. Özellikle tarih ve edebiyatımıza dair kıymetli eserleri gün yüzüne çıkarmak, bunları araştırmacıların hizmetine sunmak, vatana, millete faydalı olmak ve çeşitli gazetelerde kendisine yöneltilen eleştirilere cevap vermek amacı ile başta Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası olmak üzere çok sayıda eser neşretmiştir. Diyarbakır Vilâyet Gazetesi, Sevdâ-yı Âmid, Tanzîm ve Tarîk gibi gazetelerde ve Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmûsı’nda neşredilen farklı konulardaki şiir ve yazıları Emîrî Efendi’nin şair ve yazarlığının yanı sıra iyi bir nâşir olduğunu da açıkça göstermektedir. Bununla birlikte telgraf, tayyâre, güvercin, kırlangıç, kitap gibi konularda şiirler yazan Alî Emîrî Efendi, “gazete” ile ilgili bir kasîde kaleme alarak klâsik şiirimizde bir ilki gerçekleştirmiştir. Bu çalışmada şair, yazar, edebiyat tarihçisi gibi vasıfları dışında bir nâşir olarak Alî Emîrî Efendi ele alındı ve gazeteler için yazmış olduğu “Gazete kasîdesi” Latin harflerine aktarılarak değerlendirilmeye çalışıldı

Alî Emiri Efendi is a person who lived in last period of Ottoman Empire (1857-1924) and lived through three important period as Tanzimat, Constitutionalism and Republic. Alî Emiri Efendi who also testified establishment and independence struggle of Republic of Turkey, is an exceptional person as a poet, writer, literature historian, librarian and journalist. 30 years of whole life of Alî Emiri Efendi that is 67 years, passed by officialdom in several provinces of Ottoman. He was not indifferent to national matters and undertook the mission of struggle by writing. As a poet and writer, Alî Emiri Efendi raised awareness of people and struggled for hindering the diffuse of Ottoman by touching on the themes like native country, nation, army, justification, justice in his poems and prose. In order to unearth valuable works about our history and literature, dedicate them to researchers, be helpful to native country and nation and also give answer to critics directed to him in some journals, he published a lot of works notably Osmanlı Tarih and Edebiyat Mecmuası. His writings about varied subjects published in Diyarbakır Vilâyet Gazetesi and Osmanlı Tarih and Edebiyat Mecmuası and in journals called Sevda-yı Amid, Tanzim ve Tarik and also his lots of works evince that Alî Emiri Efendi is a good publisher as much as poet and writer. Besides Alî Emiri Efendi who has written poems about telegraph, plane, dove, swallow and book broke new ground in our classical poetry by writing an ode about “journal”. In this study, Alî Emiri Efendi has been approached as a publisher apart from his qualification as poet, writer and literature historian and it has been tried to Latinize and evaluate “Gazete kasîdesi” that he has written for journals.