Bazı yerel mısır populasyonlarının kurağa tepkilerinin belirlenmesi

Abstract

Dünyada ılıman ve tropik bölgelerde yetiştirilen mısır, insan ve hayvan beslenmesinde ve sanayi ham maddesi olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde mısır tarımı genellikle sulamaya dayalı olarak yapılmaktadır. Tarım yapılan alanlarda görülen stres faktörlerinden kuraklık stresi, %26'lık payla ilk sırada yer almaktadır. Karadeniz ve Doğu Marmara bölgelerinin, farklı illerinden toplanan 16 yerel sert mısır populasyonu ve 3 hibrit atdişi mısır çeşidi, kuraklığa toleranslarının belirlenmesi amacı ile Diyarbakır tarla koşullarında ve çimlendirme testinde denenmiştir. Çalışmada A sınıfı buharlaşma kazanından belirlenen buharlaşma miktarına göre, buharlaşmanın %50'si (I 50) ve %150'si (I 150) olacak şekilde sulama uygulaması yapılmıştır. İki yıl süre ile yürütülen arazi çalışmasına ek olarak mısır genotiplerinin laboratuar koşullarında PEG 6000 ile oluşturulan farklı kuraklık dozlarında (0 MPa, -0.3 MPa, -0.6 MPa, -0.9 MPa ve -1.2 MPa) meydana gelen kuraklık stresinde çimlenme döneminde bazı morfolojik özellikleri incelenmiştir. Çalışmada elde edilen veriler sonucunda: tepe püskülü çıkış süresinin 34-59 gün arasında, koçan püskülü çıkış süresinin 37.67-61.67 gün, bitki boyunun 154.70-321.49 cm, ilk koçan yüksekliğinin 57.07-180.93 cm, koçan boyunun 9.77-19.48 cm, koçan çapının 16.94-44.61 mm, tane veriminin 14.7-1597.1 kg/da, bin tane ağırlığının 41.92-391.33 g, hektolitre ağırlığının 51.77-85.49 kg, protein oranının %7.40-15.24, yağ oranının %2.84-5.88, nişasta oranının %60.00-72.54, SPAD değerinin 37.13-59.20 ve su kullanım etkinliğinin 0.04-2.73 kg/m3 arasında değişim gösterdiği belirlenmiştir. Kuraklığa dayanıklılık yönünden incelenen genotipler içerisinden 8 tanesinin kuraklığa orta düzeyde hassas oldukları belirlenirken, DZM-28, DZM-45, DZM-199, DZM-47, DZM-14 ve DZM-72 genotiplerinin ise kuraklığa dayanıklılık indeksi bakımından yapılacak olan ıslah çalışmalarında ümitvar genotipler olduğu görülmüştür. Özellikle DZM-25 ve DZM-161 genotipleri ise kuraklık stresi altında olmayan koşullar için yürütülecek ıslah çalışmalarında ümitvar genotipler olarak belirlenmiştir. Çimlenme oranı, kontrol grubunda %66.25-96.25, -0.3 MPa uygulamasında %62.50-95.00, -0.6 MPa uygulamasında %35.00-71.25, -0.9 MPa uygulamasında %5.00-56.25 arasında değişim göstermiştir. DZM-14 genotipi, çimlenme döneminde yüksek çimlenme ve fide gelişimi kabiliyeti ile ön plana çıkmıştır.

Maize grown in temperate and tropical regions in the world is used as human and animal nutrition and industry raw material. Maize farming is generally made based on irrigation in Turkey. Among the stress factors occurring in agricultural areas, drought stress is the first with a share of 26%. Sixteen local flint corn populations and 3 hybrid dent corn varieties which collected from different provinces of the Black Sea and East Marmara regions of Turkey were tested to determine the drought tolerance at both Diyarbakir field conditions and germination test. Irrigation of maize was realized according to the amount of evaporation determined from the Class A evaporation pan, 50% (I 50) and 150% (I 150) of the evaporation from the surface of the pan. In addition to the two-years field study, some germination related morphological properties of maize genotypes were examined in different drought doses (0 MPa, -0.3 MPa, -0.6 MPa, -0.9 MPa and -1.2 MPa) created by PEG 6000 under laboratory conditions. The data obtained at the study ranged from 34 to 59 (days) for days to tassel , 37 to 61 (days) for days to silk, 154.70 to 321.49 cm for plant height, 57.07 to 180.93 cm for first ear height, 9.77 to 19.48 cm for cob length, 16.94 to 44.61 mm for ear diameter, 14.7 to 1597.1 kg/da for grain yield, 41.92 to 391.33 g for thousand kernel weight, 51.77 to 85.49 kg/hl for hectoliter weight, 7.40 to 15.24% for rate of protein, 2.84 to 5.88% for oil content, 60.00 to 72.54% for starch content, 37.13 to 59.20 SPAD value, and 0.04 to 2.73 kg/m3 for water use efficiency. In terms of drought tolerance index, eight genotypes were determined as moderate susceptible and the genotypes of DZM-28, DZM-45, DZM-199, DZM-47, DZM-14 and DZM-72 were moderately tolerant. It has been shown, especially DZM-25 and DZM -161 genotypes have been determined as promising genotypes in breeding programs aiming to favorable conditions. The rate of germination ranged from 66.25-96.25% for control group, 62.50-95.00% for -0.3 MPa, 35.00-71.25% for -0.6 MPa, and 5.00-56.25% for -0.9 MPa applications. As a result of the germination study carried out under different osmotic pressures, DZM-14 genotype has the stand out other genotypes with high germination and seedling growth ability during germination stage.