Diyarbakır koşullarında makarnalık buğdayın (Triticum turgidum L. var. durum) optimum ekim tarihinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma, Diyarbakır ekolojik şartlarında Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme alanında yağışa dayalı (kuru) şartlarda 2017-2018 üretim sezonunda yürütülmüştür. Deneme 3 tekerrürlü olarak bölünmüş parseller deneme desenine göre kurulmuş olup, 5 farklı makarnalık buğday genotipi materyal olarak kullanılmış ve 6 farklı ekim zamanı (1-20 Ekim, 10-30 Kasım, 20 Aralık ve 10 Ocak) uygulanmıştır. Denemede, bitki boyları 66.32-86.83 cm, başak uzunluğu 5.2-6.01 cm, başaktaki başakçık sayısı 14.77-17.15 adet, başakta tane sayısı 22.8-33.33 adet, başaktaki tane ağırlığı 1.17-1.63 g, 1000 tane ağırlığı 43.64-46.84 g, tane verimi 304.28-547.84 kg/da, hektolitre ağırlığı 75.30-80.14 kg, protein oranı %13.41-16.79, yaş gluten %31.58-39.13 arasında değişim göstermiştir. İncelenen özellikler dikkate alındığında genotipler arasında istatistikî anlamda önemli farklılıklar gözlemlenmiştir. Tane verimi bakımından en yüksek değer III. ekim zamanında Sena (657.50 kg) çeşidinde belirlenirken, en düşük değer ise I. ekim zamanında Sena (281.81) çeşidinde bulunmuştur. Bin tane ağırlığı bakımından en yüksek değeri III. ekim zamanında Svevo (52.29 kg) çeşidinde belirlenirken, en düşük değer ise I. ekim zamanında Zühre (38.29 kg) çeşidinde bulunmuştur. Tane verimi bakımından III. ekim zamanının, genotip ortalamasına göre ise Sena çeşidinin ön plana çıktığı görülmektedir. Ekim tarihi geciktikçe verim ve verim unsurlarında düşüş görülmüştür. Bölgede buğday yetiştiriciliğinde ekim tarihi olarak da 10 Kasım tarihinin uygun olabileceği görülmüştür.

This study was carried out in 2017-2018 production season in rainfed (dry) conditions in the experimental area of Dicle University Faculty of Agriculture in Diyarbakır ecological conditions. The experiment was established with randomized block design with 3 replications. 5 different durum wheat genotypes were used as material and 6 different sowing times (1-20 October, 10-30 November, 20 December and 10 January) were applied. The characteristics of the experiment ranged between as plant heights 86.83-66.32 cm, spike lenght 6.01-5.2 cm, spikelet number per spike 17.15-14.77, grain number per spikes 33.33-22.8, grain weight per spike 1.63-1.17 g, thousand grain weight 46.84-43.64 g, grain yield 547.84 -304.28 kg/da, hectoliter weight 75.30-80.14 kg, protein ratio % 13.41-16.79, wet gluten % 31.58-39.13. Significant differences were observed between genotypes in terms of the characteristics examined. The highest value in terms of grain yield was determined at the time of sowing III in Sena cultivar (657.50 kg), but the lowest value in the first sowing time of Sena (281.81) cultivar. The highest value in terms of thousand grain weight at the time of III in Svevo (52.29 kg) cultivar, while Zühre (38.29 kg) was the lowest at the time of first sowing. It is observed that Sena variety and III. sowing time is in advanced in terms of grain yield according to the genotype averages. As the sowing date was delayed, the yield and yield components decreased. It is seen that the date of November 10 may be suitable for the sowing time of wheat in the region.