Farklı azot dozlarının aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinde verim ve kalite özellikleri üzerine etkisi

Abstract

Aspir (Carthamus tinctorius, L.) insan beslenmesine uygun yağa ve yağ bileşenlerine sahip sıcağa ve kurağa dayanıklı bir yağ bitkisidir. Bu nedenle, Türkiye'nin yemeklik yağ açığının kapatılmasında potansiyele sahip olması, alternatif alanlarda yetiştirilebilmesi, münavebeye girebilmesi ve nadas alanlarını daraltması gibi nedenlerle üzerinde önemle durulması gerekir. Bu çalışma, Diyarbakır Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri deneme alanında Kasım 2017'de kurulmuştur. Denemede iki farklı aspir (Dinçer ve Remzibey) çeşidine sekiz farklı azot dozu (0,3,6,9,12,15,18 ve 21 kg/da) uygulanarak verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak yapılmıştır. Denemede yer alan çeşitlerin bitki boyu(cm), bitki dal sayısı(adet), bitki başına tabla sayısı(adet), tabla çapı(mm), tabladaki tohum sayısı(adet), hasat indeksi(%), tane verimi (kg/da) bin tane ağırlığı (g), yağ oranı (%), yağ verimi (kg/da) ile protein oranı(%) özellikleri incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, bitki boyu 98,10-105,53 cm, bitki başına dal sayısı 6,60- 8,27 adet/bitki, tabla sayısı 10,87- 15,60 adet/bitki tabla çapı 19,72-23,12 mm, bin tane ağırlığı 32,44-45,84 gram, tabladaki tohum sayısı 23-28,6 adet/bitki, tohum verimi 218,92-345,85 kg/da, yağ oranı oranı % 28,07-%34,30 yağ verimi 62,33-117,48 kg/da, hasat indeksi %22,23-%30,74, protein oranı % 21,58-31,74 arasında değişim göstermiştir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda en yüksek değerler; bin tane ağırlığı ve protein oranı için 0 kg/da azot dozundan; hasat indeksi, tohum verimi ve yağ verimi özelikleri için 9 kg/da azot dozundan; bitki boyu ve tablo sayısı için 12 kg/da azot dozundan; dal sayısı için 18 kg/da azot dozundan; tablada tohum sayısı 21 kg/da azot dozundan elde edilmiştir. Yapılan çalışmada hasat indeksi, yağ verimi ve tohum verimi bakımından en yüksek değerler Remzibey çeşidinden elde edilmiştir.

Safflower (Carthamus tinctorius L.) is a heat and drought resistant oil plant with suitable oil and fat components for human nutrition. Therefore, the safflower should be emphasized for reasons such as increasing edible oir requirement of Turkey, to be grown in the alternative area, to capable of rotation and narrowing the fallow field. This study was established in November 2017 in Diyarbakir Dicle University Faculty of Agriculture Field Crops experimental area. Eight different nitrogen doses (0,3,6,9,12,15,18 and 21 kg / da) were applied to two different safflower (Dinçer and Remzibey) varieties to determine yield and quality characteristics. The research was conducted with 3 replications according to randomized block design. Plant height (cm), number of plant branches (number), number of tables per plant (number), diameter of table (mm), number of seeds (number), harvest index (%), grain yield (kg / da) thousand grain weight (g), oil content (%), oil yield (kg / da) and protein content (%) were investigated. According to the results of the research, plant height is 98,10-105,53 cm, number of branches per plant is 6,60-8,27 units / plant, number of trays is 10,87-15,60 units / plant table diameter is 19,72-23, 12 mm, thousand grain weight 32,44-45,84 grams, the number of seeds in the table 23-28.6 pieces / plant, seed yield 218,92-345,85 kg / da, the oil rate is 28.07% - 34,30% , 3 fat yield 62.33-117.48 kg / da, harvest index 22.23% -30.74%, protein content ranged between 21.58-31.74%. As a result of the evaluations made the highest values were obtained for thousand grain weight and protein content from a nitrogen dose of 0 kg / da; for harvest index, seed yield and oil yield characteristics from nitrogen dose of 9 kg / da; for plant height and number of tables from the nitrogen dose of 12 kg / da; for number of branches from nitrogen dose of 18 kg / da; for number of seeds in the table from nitrogen dose of 21 kg / da. In the study, the highest values for harvest index, oil yield and seed yield were obtained from Remzibey cultivar.