Yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri : Diyarbakır örneği

Abstract

Bu araştırma, yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerine ilişkin algılarının nasıl olduğunu belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma “betimleme-survey” yöntemle yapılmış bir alan taraması niteliğindedir. Araştırmanın evrenini ve örneklemi 2003-2004 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır İl Merkezi ve İlçelerindeki yatılı ilköğretim bölge okullarında (YİBO) görev yapan yönetici ve öğretmenlerden oluşmaktadır. Diyarbakır İl Merkezi ve İlçelerinde toplam 14 yatılı ilköğretim bölge okulu bulunmaktadır. Bu okullardaki yönetici sayısı 49, öğretmen sayısı ise 244’tür. Evrendeki tüm yönetici ve öğretmenlere anket uygulanmış ve yöneticilerin 47’sinden, öğretmenlerin ise 210’undan yanıt alınmıştır. Verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından geliştirilen ve bağımsız değişkenlere ilişkin bilgileri içeren Kişisel Bilgi Formu ve Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilen Maslach Tükenmişlik Envanteri uygulanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin çözümlenmesi, SPSS (Special Package for Social Science) for Windows 9.0 programından yararlanılarak yapılmıştır. Verilerin analiz ve yorumunda yüzdelik norm çalışması, t-testi ve varyans analizinden (one-way) yararlanılmıştır. Anlamlılık düzeyi 0.05 olarak alınmıştır. Verilerin analizi sonucunda özetle şu sonuçlar elde edilmiştir: 1. Yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan yöneticilerin kendi algılarına göre “duygusal tükenme” boyutunda %31.9’unun düşük düzeyde, %23.4’ünün orta düzeyde, % 44.7’isinin yüksek düzeyde tükenmişlik yaşadıkları; “duyarsızlaşma” boyutuna ilişkin % 21.3’ünün düşük düzeyde, % 42.6’sının orta düzeyde, % 36.2’sinin yüksek düzeyde tükenmişlik yaşadıkları; “kişisel başarı” boyutunda ise % 31.9’unun düşük düzeyde, %23.4’ünün orta düzeyde, % 44.7’sinin de yüksek düzeyde tükenmişlik yaşadıkları saptanmıştır. 2. Yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan öğretmenlerin kendi algılarına göre “duygusal tükenme” boyutunda % 27.6’sının düşük düzeyde, % 38.1’inin orta düzeyde, % 34.3’ünün yüksek düzeyde tükenmişlik yaşadıkları; “duyarsızlaşma” boyutunda % 31.4’ünün düşük düzeyde, % 31.4’ünün orta düzeyde, %37.1’inin yüksek düzeyde tükenmişlik yaşadıkları; “kişisel başarı” boyutunda % 26.7’sinin düşük düzeyde, % 33.3’ünün orta düzeyde, % 40.0’ının yüksek düzeyde tükenmişlik yaşadıkları saptanmıştır. 3. Yönetici grubunun “duygusal tükenme” ve “kişisel başarı” boyutlarına ilişkin algıları arasında eğitim düzeylerine göre anlamlı fark saptanmıştır. Fakat “duyarsızlaşma” boyutu ile eğitim düzeyi arasında anlamlı fark saptanmamıştır. Yönetici grubunun tüm boyutlara ilişkin algıları arasında ise yönetici olarak toplam çalışma süresi, yaş ve cinsiyete göre anlamlı fark saptanmamıştır. 4. Öğretmen grubunun “duyarsızlaşma” boyutuna ilişkin algıları arasında cinsiyete göre anlamlı fark saptanmıştır. Bununla birlikte cinsiyete göre, öğretmenlerin “duygusal tükenme” ve “kişisel başarı” boyutlarına ilişkin algıları arasında anlamlı fark saptanmamıştır. Öğretmen grubunun tüm boyutlara ilişkin algıları arasında ise eğitim düzeyleri, öğretmen olarak toplam çalışma süresi, yaş, medeni durum ve kademe göre anlamlı fark saptanmamıştır. 5. Genel olarak okul yöneticileri ve öğretmenlerin tükenmişliklerine ilişkin algıları arasındaki anlamlı farkın “duyarsızlaşma” ve “kişisel başarı” boyutlarında ortaya çıktığı saptanmıştır. “Duygusal tükenme” boyutunda ise okul yöneticileri ve öğretmenlerin tükenmişliklerine ilişkin algıları arasında anlamlı fark saptanmamıştır.

This research has been made to examine how the perceptions of the administers and the teachers who work in boarding region primary schools related to their burnout levels. The study is conducted in a way descriptive scope, and reflects a nature of field study. The population and sample of the study is recruited administrators and teachers who work in boarding region primary schools from Diyarbakır province between 2003 and 2004 years of education. There are totally 14 boarding region primary schools in Diyarbakır province. In these schools 49 administers and 244 teachers work. Surveys were applied on all adminesters and teachers and 47 administrators and 210 teachers answered the surveys. The demographic questionnaire, including information about independent variables, and Turkish version of the Maslach Burnout Inventory developed by Maslach and Jackson (1981) were used to gather data. The data were analysed with SPSS (Special Package for Social Science) for Windows 9.0. For statistical evaluation Percentage Norm Working, t-test and one-way variance were used. Meaningful level was decided as 0.05. These are the consequences of the analysis of the data: 1. It was determined that 31,9 % percent of the administrators had lived in low level, 23,4 % percent of whom had in medium, 44,7 % percent of whom had in high level of burnout for the dimension of “emotional exhaustion”; 21,3 % percent of the administers had lived in low level, 42,6 % percent of whom had in medium, 36,2 % percent of whom had in high level of burnout for the “depersonalization” dimension; 31,9 % percent of the administers had lived in low level, 23,4 % percent of whom had in medium, 44,7 % percent of whom had in high level of the burnout for the dimension of the “personal accomplishment”. 2. It was determined that 27,6 % percent of the teachers had lived in low level, 38,1 % percent of whom had in medium, 34,3 % of whom had in high level of the burnout for the dimension of the “emotional exhaustion”; 31,4 % percent of the teachers had lived in low level, 31,4 % percent of whom had in medium, 37,1 % percent of whom had in high level of burnout for the “depersonalization” dimension; 26,7 % percent of the teachers had lived in low level, 33,3 % percent of whom had in medium, 40,0 % percent of whom had in high level of the burnout for the dimension of the “personal accomplishment”. 3. As to the level of education variable, a meaningful difference was determined in their perception relating to “emotional exhaustion”, and “personal accomplishment” for group of administers. But as to the level of education, a meaningful difference was not determined in their perception relating to “depersonalization”. As to the professional priority on administration, age, gender, it was not determined a significant difference in their perceptions relating to all dimensions. 4. As to the gender variable, a meaningful difference was determined in their perception relating to “depersonalization” for the gruop of teachers. But as to the gender, a serious difference was not determined in their perception relating to the dimensions of “emotional exhaustion”, and “personal accomplishment”. As to the level of education, professional priority on teaching, age, marital status, and echelon, it was not determined a meaningful difference in their perceptions relating to all dimensions. 5. It was determined a meaningful difference between perceptions of administers and perceptions of teachers relating to dimensions of “depersonalization” and “personal accomplishment” in general. It was not determined generally a significant difference between administers’ and teachers’ perceptions relating to “emotional exhaustion”.