Nêrînên li ser Kurmancîya standard û devokên Kurmancî: Lêkolîneke bi metoda têkel

Abstract

Ziman amûreke dînamîk û piralî ye ku li gorî serpêhatî, zanav û danûstandinên bikarhênerên xwe çêdibe. Zimanê kurdî ku xwedî zarava û devokên curbicur e, cudahiyên giring ji aliyê şêwezarên xwe ve nîşan dide. Di kurmancî de gelek devokên cuda hene û ev cihêrengî û piralî hewcedariya gelek lêkolînan çêdike. Digel ku xebatên devokî yên li ser kurmancî berdewam in û hewcedariya hêj bêtir lêkolînên li ser devokên kurmancî heye, ji aliyê din ve standardkirina kurmancî bi saya medya, perwerde û akademiyê pêş dikeve. Ev xebat, bi taybetî li ser standartkirina kurmancî û nasîna devokên kurmancî di nav civata kurdî ya xwende de, li ser cihêrengiya şêwezarên kurmancî vekolînê dike. Xebata me ji du beşên bingehîn pêk tê û bi metoda lêkolînê ya têkel hatiye çêkirin ku hem nêzîkatiyên kalîtatîv û hem jî yên kantîtatîv dihewîne û armanc dike ku perspektîfên mamoste, xwendekar û mezûnên beşên kurdî der barê kurmanciya standard û devokên kurmancî de derxe holê. Xebata me ya kalîtatîv bi teknîka analîza tematîk hatiye birêvebirin û nêrînên mamosteyên beşên kurdî bi hevpeyvîneke nîvsazkirî derbarê kurmanciya standard û devokên wê de hatiye standin, analîzkirin û nirxandin. Me xebata kantîtatîv bi xwendekar û mezûnên beşên kurdî re kir; bi testa devkî a veşartî (VGT) sê dengên devokên cuda û dengekî kurmanciya standard da guhdarkirin û pirsên derbarê wan ji beşdaran pirsî. Bi vê xebatê, me armanc kir em derxin holê ka nêrînên mamoste, xwendekar û mezûnên beşên kurdî derbarê kurmanciya standard û devokên kurmancî de çi ne. Di lêkolînê de derbarê kurmanciya standard û devokên kurmancî, bi taybetî Devoka Hekkarî (Devokên Başûrrojhilat), Devoka Mêrdînê (Devokên Başûr), Devoka Wanê (Devokên Bakur) de encamên balkêş derketine û ev encam dê ji bo plansaziya zimên, nasîna devokan û pêkanîna zimanekî standard daneyên muhîm dabîn bike.

Dil, kullanıcılarının deneyimlerine, bilgilerine ve etkileşimlerine göre gelişen dinamik ve çok yönlü bir araçtır. Çeşitli lehçe ve ağızlara sahip olan Kürt dili, dil çeşitliliği bakımından önemli farklılıklar göstermektedir. Kurmanci, birbirinden farklı fazlaca ağıza sahiptir, ve bu çeşitlilik ve çokluk fazlaca çalışma gereksinimi ortaya çıkarmaktadır. Kurmanci ile ilgili bir yandan ağızsal çalışmalar devam ederken ve Kurmanci ağızlarıyla ilgili daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulurken, diğer yandan medya, eğitim ve akademi sayesinde Kurmanci'nin standartlaşması ilerlemektedir. Bu çalışma, Kurmanci'deki dil çeşitliliğini, özellikle de Kurmanci'nin standartlaştırılmasını ve Kürtçe eğitimi alan toplulukta Kurmanci ağızlarının tanınmasını incelemektedir. Çalışmamız iki temel bölümden oluşmaktadır ve hem nitel hem de nicel yaklaşımları içeren karma bir araştırma yöntemiyle yapılmıştır ve Kürtçe bölümü öğretmenlerinin, öğrencilerinin ve mezunlarının standart Kurmanci ve Kurmanci lehçelerine bakış açılarını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Nitel çalışmamız tematik analiz yöntemiyle gerçekleştirilmiş ve Kürtçe bölümü öğretmenlerinin standart Kürtçe ve lehçeleri hakkında yarı yapılandırılmış görüşme yoluyla görüşleri alınmış, analiz edilmiş ve değerlendirilmiştir. Nicel araştırmayı Sözel Eşleştirme Tekniği (VGT) ile Kürtçe bölüm öğrencileri ve mezunları ile yaptık; katılımcılara bir standart Kurmanci sesi ve üç farklı aksanlı ses dinletildi ve bu seslerle ilgili sorular soruldu. Bu çalışma ile Kürtçe bölümlerinin öğretmen, öğrenci ve mezunlarının standart Kurmanci ve Kurmanci lehçeleri hakkındaki görüşlerini öğrenmeyi amaçladık. Araştırmada standart Kurmanci ve Kurmanci lehçeleri, özellikle Hakkari ağzı (Güneydoğu ağızları), Mardin ağzı (Güney ağızları) ve Van ağzı (Kuzey ağızları) hakkında ilginç sonuçlar tespit edildi; ve bu sonuçlar dil planlaması, ağızların tespiti ve standart dilin uygulanması için önemli veriler sağlayacaktır.

Language is a dynamic and multifaceted tool that evolves according to the experiences, knowledge and interactions of its users. The Kurdish language, which has various dialects and accents, shows important differences in terms of its varieties. Kurmanji has many different dialects, and this diversity and multiplicity creates the need for much study. While the dialect studies on Kurmanji continue and more studies are needed on Kurmanji dialects, on the other hand, the standardization of Kurmanji is progressing thanks to the media, education and academia. This research examines the language variety in Kurmanji, especially on the standardization of Kurmanji and the recognition of Kurmanji dialects in the Kurdish community that have education of Kurdish. Our research is made up of two main researches and is made with a mixed research method that includes both qualitative and quantitative approaches and aims to reveal the perspectives of teachers, students and graduates of Kurdish departments about standard Kurmanji and Kurmanji dialects. Our qualitative work was conducted by thematic analysis method, and the views of the teachers of the Kurdish departments were obtained, analyzed and evaluated through a semi-structured interview about standard Kurmanji and its dialects. We did the quantitative research with students and graduates of Kurdish departments; with the Verbal Guise Test (VGT); the participants listened to three voices with different accents and a voice of standard Kurmanji and were asked questions about those voices. With this work, we aimed to find out what the views of teachers, students and graduates of Kurdish departments were about standard Kurmanji and Kurmanji dialects. In the research, interesting results have been obtained about standard Kurmanji and Kurmanji dialects, especially Hakkari Dialect, Mardin Dialect and Van Dialect; and these results will provide important help for language planning, dialect identification, and implementation of a standard language.