İngilizlerin XIX. yüzyılda Kıbrıs'taki arkeolojik keşifleri

Abstract

Bu çalışmada başta Osmanlı Devleti tarafından çıkarılan Asar-ı Atika nizamnameleri olmak üzere birçok kaynak incelendi. Bu kaynaklar öncelikle Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi'nde bulunan; A.MKT. MHM: fonuyla Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi evrakı, A.DVN. DVE: fonuyla Düvel-i Ecnebiye Evrakı, MVL: fonuyla Meclis-i Vala evrakı, MF. MKT: fonuyla Mektubi Kalemi, HH. d: Hazine-i Hassa Nezareti evrakı, HR. MKT: fonuyla Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı, İ. HR: fonuyla İrade Hariciye evrakı, İ.TAL: fonuyla ve İrade Taltifat evrakları gibi evraklarında aralarında bulunduğu birçok vesikadan istifade edildi. Bunun dışında Başta XIX. yüzyılda Kıbrıs'ta arkeolojik keşifler gerçekleştiren arkeologlardan olan Robert Hamilton Lang, Cesnola kardeşler, Richter, Myres ve Charles Newton gibi arkeologların yazdığı birçok araştırma inceleme eser, gazete, makale ve tezden istifade edildi. Akdeniz'in en büyük adalarından biri olan Kıbrıs, tarih boyunca daima önemini korudu. Bu coğrafya birçok medeniyeti bünyesinde barındırarak Kıbrıs'ın antik tarihini oluşturdu. Kıbrıs'ın ilk yerleşimcilerinin kimler olduğu hakkında bilgiler eksikti. Ancak Kıbrıs'ın ilk yerleşimcileri bilinmese de Neolitik Çağdan itibaren denizi aşarak adaya yerleştikleri tahmin edildi. Kıbrıs'ta gerçekleştirilmiş olan araştırmalar neticesinde ise MÖ. III. binyılda Anadoluluların yaşadığı görüldü. MÖ. II. binyılda yaşanan ve birçok bölgeyi etkileyen Hiksos istilaları Kıbrıs'ı da etkiledi. Kıbrıs tek başına bu istilalara engel olamadı ve Mısır'ın müdahalesiyle Hiksos istilasından kurtarıldı. Bunun sonucunda Kıbrıs Mısır tarafından ele geçirildi. Bu süreçten sonra da sürekli farklı uygarlıklar tarafından yönetildi. Bu uygarlıklar ise sırasıyla Hitit İmparatorluğu, Fenike, Grek, Asur, Pers, Büyük İskender, Ptoleme Krallığı ve Roma İmparatorluğu gibi büyük medeniyetlerdi. Kıbrıs, Roma'nın ele geçirilmesinden sonra İstanbul'dan idare edilmeye başladı. 632 yılından itibaren de Müslüman ve Hıristiyanlar arasında devamlı olarak hâkimiyet mücadelesine tanıklık etti. Osmanlı Devleti 1517 yılında Mısır'ı ele geçirince o sıralar Venedik hâkimiyetinde olan Kıbrıs'ı bölgedeki jeostratejik konumundan kaynaklı ele geçirmeye çalıştı. Ancak 1570'e kadar da uygun süreci bekledi. Ada fethedildikten sonra XIX. yüzyıla kadar Osmanlı Devleti tarafından yönetildi. Ancak XIX. yüzyılda Batıda eski eserlere karşı yoğun bir ilgi oluşmaya başladı. Bundan dolayı. Kıbrıs'ta bu ilgiye mazhar oldu ve başta İngilizler olmak üzere birçok Batılı tarafından Kıbrıs'ta arkeolojik keşif gerçekleştirildi. Osmanlı Devleti ise kendi topraklarında gerçekleşen bu faaliyetlere engel olmak için Asar-ı Atika Nizamnamelerini çıkardı. Ancak nizamnamelerin içeriği eserlerin harice çıkarılmasına engel olmakta yetersiz kaldı. Böylece Kıbrıs eserleri Batı müzelerinin en önemli bölümlerinde sergilenmeye başlandı.1878 yılına gelindiğinde ise Kıbrıs yeni bir sürece girdi. Bu süreç neticesinde Kıbrıs'ta İngiliz idaresi başladı. Bundan sonra da Kıbrıs'ta eski eserlerle ilgili faaliyetleri İngiliz yönetimi sırasında gerçekleşti.

In this study, many sources, especially the Asar-ı Atika regulations issued by the Ottoman Empire, were examined. These sources primarily consisted of documents from Presidency Ottoman Archives such as the important correspondences from the Prime Ministry's A. MKT. MHM: fund, the Foreign Relations Documents under the ADV. DVE: fund, the Council of State documents under the MVL: fund, the Treasury Archives under the MF. MKT. fund, the Treasury Archives under the HH. d: fund the Ministry Foreign Affairs Correspondence Office under the HR. MKT: fund, the Foreign Affairs Decree documents under the İ...TAL. fund, among others. Apart from this, much research, studies, newspapers, articles and theses written by archaeologists such as Robert Hamilton Lang, Cesnola brothers, Richter, Myres, and Charles Newton, who were among the archaeologist who made archaeological discoveries in Cyprus in the 19th century, were used. Cyprus, one of the largest islands in the Mediterranean, has always maintained its importance throughout history. This geography comprised many civilizations and formed the ancient history of Cyprus. Information about who the first settlers of Cyprus were estimated that they settled on the island since the Neolithic Age B.C. II. The Hyksos invasions, which took place in the millennium BC and affected many regions, also affected Cyprus. However, it was saved from the Hyksos invasion with the intervention of Egypt. As a result, Cyprus was captured by Egypt and was constantly ruled by different civilizations. These civilizations were great civilizations such as the Hittite Empire, Phoenicia, Greek, Assyrian, Persian, Alexander the Great, Ptolemaic Kingdom and Roman Empire, respectively. After Cyprus was captured by Rome, it began to be administered from İstanbul. It has witnessed a continuous struggle for dominance between Muslims and Christians since 632. When the Ottoman Empire captured Egypt in 1517, it tried to capture Cyprus which was under Venetian rule at that time, due to its geo-strategic position in the region. However, he waited until 1570 for the appropriate period for conquest. After the island was conquered in the 19th century, an intense interest in antiquities began to emerge in the West. Cyprus received this attention and archaeological discoveries were carried out in the Cyprus by many Westerners, especially the British. The Ottoman Empire, on the other hand, issued asar-ı atika Regulations to prevent these activities taking place on its own territory. However, the content of the removal of works Thus, Cypriot artifacts began to be exhibited in the most important sections of Western museums. In 1878, Cyprus entered a new process. As a result of this process, British rule began in Cyprus. After that antiquities activities in Cyprus took place during the British rule.