Güncel veriler ışığında Behram Paşa Cami

Abstract

Tuhfetü’l Mi’marin’de Mimar Sinan’ın Diyarbakır’da yedi eserinin olduğu yazılıdır. Bunlar Maktûl Ayas Paşa Türbesi, Behram Paşa Cami, Hadım Ali Paşa Cami ve Medresesi, İskender Paşa Cami, Melek Ahmed Paşa Cami, Özdemiroğlu Osman Paşa Türbesi ve Sofu Mehmed Paşa Cami’dir. Maktül Ayas Paşa Türbesi’nin yapılıp yapılmadığı kesin olarak bilinmemektedir. Sofu Mehmet Paşa Cami (Fatih Paşa/Kurşunlu Cami) ve Özdemiroğlu Osman Paşa Türbesi’nin Mimar Sinan tarafından yapılmadığı, ona atfedildiği düşünülmektedir. Bu çalışmada Mimar Sinan’ın Diyarbakır’da bulunduğu düşünülen bu eserleri araştırılacak, içlerinden Behram Paşa Cami güncel veriler, fotoğraflar ve çizimler ışığında incelenecektir. Caminin plan, cephe ve malzeme özellikleri anlatılacak; Mimar Sinan’ın camileri içerisindeki yeri ve önemi sorgulanacaktır. Güneyindeki konak ve hamamıyla bir yapı topluluğu oluşturan Behram Paşa Cami 1564-1572 yılları arasında inşa edilir. Tek kubbeli ve kare planlıdır. Harimi oluşturan dört duvarda kubbeyi taşıyan ikişer adet ayak bulunur. Bu duvar ayakları doğu ve batı yönlerinde üçer, kuzey ve güney yönlerinde ikişer adet eyvan oluşturur. Caminin en ilgi çekici özelliği doğu, batı, kuzey iç cephelerini saran ve farklı yüksekliklerde konumlanan gömme mahfilleridir. Özellikle kapının iki yanında yer alan mahfillerin on beş santimetre kalınlığındaki bazalt döşemesinin başka hiçbir camide benzeri bulunmamaktadır. Behram Paşa Cami plan özellikleri bakımından Mimar Sinan’ın İstanbul’da bulunan Bali Paşa ve Hadım İbrahim Paşa Camilerine benzetilmektedir. Ancak ikinci kat mahfilleri, yapım malzemesi, cephe düzeni, çilehane ve son cemaat yeri özellikleriyle bu iki camiden farklılıklar göstermektedir.