NÛRU'L-ENVÂR FÎ ŞERHİ'L-MENÂR Lİ'Ş-ŞEYH MOLLA CÎVEN (DİRÂSETUN, VASFİYETUN, NAKTİYETUN)

Abstract

Kitabın Müellifi, Ahmed b. Ebî Sa'îd b. Ubeydillah b. Abdirrezâk el-Mekkî es-Sâlihî el-Leknevî ed-Dihlî el-Emîtevî el-Hindî el-Hanefîdir. (v. 1130 h.) Nûru'l-Envâr, el-Menâr adlı kitabın en meşhur ve en faydalı şerhlerinden biri sayılmaktadır. Zira bu kitabın şarihi MollaCîven, zor olmayan ve sözü fazla uzatmayan mutedil bir metot izlemiştir. El-Menâra dair yapılan şerhleri özetleyerek asıl kaynaklarının özünü biraraya getirmiştir. Kitabın bölüm ve konularını net bir düşünce şeklinde ortaya koymuştur. Böylece bu kitap el-Menâr şerhleri arasında son dönem usûl âlimleri nezdinde de yüksek bir makama ve yüce bir dereceye nail olmuştur. Nûru'l-Envâr, Hindistan yarımadasında yapılan şerhler içerisinde ve dini medreselerinde itimat edilen kitapların en önemli olanıdır. Öyleki ilim merkezlerinde halen bu kitap okutulmaktadır. Şeyh Molla Cîven'in bu şerhte usûl ilmi ve kurallarının şerhini, ihtilaflı konularının arzını, delillerinin zikrini, çekişmelerin çıkış noktalarının belirlenmesini, âlimlerin bu konudaki tartışmalarını, önemli gördüğü farklı mezhep ve görüşlerini, usûl ve fıkıh imamları arasındaki tartışmalarının neticesini izhar etme gibi önemli bir rol üstlenmektedir. Şeyh Molla Cîven'i bu şerhte asli ilmi kaynaklara dayanmaktadır. Öyleki bu muteber kaynakların en bariz olanlarından; "Pezdevî'nin Usûlu, İbnMelik'in Şerhu'l-Menârı, Mahbubî'nin et-Tevdîhalâ't-Tenkîhi, Serahsî'nin Usûlu ve Taftâzânî'nin et-Telvîhalâ'tTavdîhi" gibi kitaplar, ifrat, tefrit ve gereğinden kısa veya uzatmala rarasında birbirinden farklı rivayetler şeklindeydi. Molla Cîven'in bu şerhin özelliklerine taalluk eden bazı olumlu ve olumsuz mülahazalar bulunmaktadır. Şöyleki bu kitapta MollaCîven'in ilmi şahsiyeti, usûlcülüğü, konulara objektif yaklaşımı muhaliflerine karşı tarafsız kalma, Furu' fıkhına verdiği önem, diyalog şeklindeki üslubu, bu ilimdeki hâkimiyeti, konulardaki dikkat çekici tertibi ve düzeni, asıl konuları kapsayıcılığı gibi özellikleri ortaya çıkmıştır. Bunun yanında yazarın Arapça dil grameri ile ilgili bazı hataları ve görüş sahiplerine yaptığı atıflarda gerektiği gibi dikkat etmemesi mülahaza edilen önemli olumsuzluklardandır. Bu kitap şerhinin önemine binaen bu makaleyi el aldık. Böylece mezkûr kitabın ilmi yönü ve Hindistan yarımadasının en önemli şerhedilen kitaplardan sayılan bu şerhin yazarının ilmi olan katkılarının keşfedilmesini ümit ederiz