Toprak işleme yöntemleri ve bitki sıklıklarının ana ve ikinci ürün olarak yetiştirilen soya [Glycine max (L.) Merrill]'nın büyüme – gelişme ve tohum verimi üzerine etkileri

Abstract

Bu çalışma, toprak işleme yöntemleri ve bitki sıklıklarının ana ve ikinci ürün olarak yetiştirilen soya [Glycine max (L.) Merrill]'nın büyüme – gelişme ve tohum verimi üzerine etkilerini karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır. Deneme, Diyarbakır ilinde 2013 ve 2014 yıllarında, Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü araştırma alanında tesadüf bloklarında bölünen-bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekerürlü olarak yürütülmüştür. İki farklı ekim zamanı (normal ve geç) ana parsel, üç toprak işleme yöntemi (toprak işlemesiz, azaltılmış toprak işleme ve geleneksel toprak işleme) alt parsel, üç ekim sıklığı (35, 55 ve 70 cm sıra arası) alt-alt parsel olarak uygulanmıştır. Denemede tohumluk materyal olarak Nova (III. OG) soya çeşidi kullanılmıştır. Araştırmanın iki yıllık ortalama sonuçlarına göre, toprak işleme uygulamaları arasında önemli farklılıklar (P>0.01) bulunmuş ve azaltılmış toprak işleme (2015.4 kg/ha) ile geleneksel toprak işleme (2036.1 kg/ha) yöntemleri, toprak işlemesiz (1881.11 kg/ha) yönteme göre daha yüksek tohum verimi sağlamıştır. Tohum verimi bakımından, erken ekim (1932.0 kg/ha) ile geç ekim (2021.0 kg/ha) arasında istatistiksel olarak önemli bir fark olmadığı belirlenmiştir. Bitki sıklıkları arasında da önemli farklılıklar bulunmamakla birlikte 70x5 cm ekim sıklığında 2023.1 kg/ha verim elde edilirken, 35x5 cm ve 55x5 cm bitki sıklıklarında sırasıyla 1951.2 kg/ha ve 1958.2 kg/ha tohum verimi elde edilmiştir. İncelenen faktörler arasındaki interaksiyonun tohum verimi üzerine etkisinin önemli olduğu belirlenmiş, normal ekim x geleneksel toprak işleme x 70x5 cm bitki sıklığı interaksiyonunda en yüksek tohum verimi (2206.1 kg/ha) elde edilmiştir. Bu araştırma sonucunda; ana ürün koşullarında, azaltılmış ve geleneksel toprak işleme sistemi ve 70x5 ekim mesafesi uygulamalarının soyada büyüme-gelişme ve tohum veriminde bir artış sağladığı sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Soya, ekim zamanı, toprak iúleme, bitki sıklığı, verim, büyüme-gelişme

The aim of this study was to compare tillage methods and plant density on growth, development and yield of soybean [Glycine max (L.) Merrill] grown under main and second cropping systems. The field experiments were carried out at the experimental area of Agricultural Faculty, Dicle University during 2013 and 2014. The experiments were conducted as split-split plot design based on randomized complete blocks with two sowing dates (normal and late) as the main plot, three tillage methods (no-tillage, reduced and conventional) as sub-plot, and three between row spacing (35, 55 and 70 cm) sub-sub plot factor. The experiments were performed in three replications and soybean cultivar Nova (MG III) was used. The combined analysis of the data showed that yield means of reduced (2015.4 kg/ha) or conventional tillage (2036.1 kg/ha) were significantly different (P>0.01) compared with no-tillage (1881.1 kg/ha). Comparison of means indicated that seed yield of early sowing didn't significantly different (1932.0 kg/ha) compared with late sowing (2021.0 kg/ha). Yield means of 70x5 cm plant density (2023.1 kg/ha) didn't significantly different compared to 35x5 or 55x5 cm plant density (1951.2 kg/ha and 1958.2 kg/ha, respectively). Significant interaction among experimental factors was observed. Yield means of early sowing x conventional tillage x 70x5 cm had highest value of 2206.1 kg/ha. Results of this study showed that reduced or conventional tillage, and 70x5 cm plant spacing under main crop condition (early sowing) for soybean are the best planting methods for growth, development and seed yield of soybean. KeyWords: Soybean, sowing time, tillage, plant density, yield, growth