Rengvedanên postmodernîst di romana Kurdî de

Abstract

Bu çalışmanın amacı Kürtçe romanda postmodernizmin yansımalarını incelemektir. Bu amaç için Firat Cewerî'nin Maria melekek bû (2013), Eta Nehayî'nin Balindeyên li ber bê (2002), Şener Ozmen'in Xeyb (2017) ve H. Kovan Baqî'nin Sêber üçlemesindeki Aporîa (2015), Dîfférance (2016) û Kî (2019) adlı romanları seçilmiştir. Bu romanların her biri postmodernizmin çeşitli yansımalarına iyi birer örnek teşkil etmekte ve bu nedenle Kürtçe romanda genel olarak postmodernizmin yansımalarını temsil edebilmektedirler. Tek bir romancının bir söylesişine atıfta bulunması dışında bu çalışma metin merkezli bir çalışmadır. Çalışma birçok postmodernist özellik bağlamında söz konusu romanları irdelese de, özellikle postmodernizmin realizme karşıt yönleri, üstkurmaca, ontolojik dominant, yazarın ölümü ve postmodernizmin popüler türlere yer vemesi bağlamlarında derinleşmektedir. Sêber'i ele alan kısım buna bir istisna teşkil etmekte, ona uygun olarak postmodernist kurgu ve yapıbozum bağlamında derinleşmektedir. Bu çalışma Kürtçe romanda postmodernist yansımaların yoğun bir şekilde görüldüğünü ve Kürt romancıların konuyla yoğun bir şekilde ilgili oduklarını göstermektedir. Bu çalışma Kürtçe romanda postmodernist yansımaların, modernist etkilerle bir arada görüldüğü sonucuna varmaktadır. Bunun sebebi Kürtlerde bireyselciliğin yükselişini gösterir mahiyette, Kürtçe romanda birey ve onun bakış açısına aşırı bir odaklanma olmasıdır. Bundan dolayı postmodernist yansımalara yer veren Kürtçe romanlar (post)modernist terimiyle nitelendirilebilirler. Yalnız kendisinde dilin gerçekliği ve buna paralel olarak edebiyatın dünyayı temsil edebileceğine dair bir inancın olmadığı Sêber için bu yorum geçerli değildir. Ayrıca çalışma Kürçe romanda postmodernist yansımaların toplumsal ve kimliksel sorunlarla içiçe görüldüğü sonucuna ulaşmaktadır.

Armanca vê xebatê ew e ku rengvedanên postmodernîzmê di romana kurdî de nîşan bide. Ji bo vê armancê romana Firat Cewerî Marîa Melekek bû (2013), romana Eta Nehayî Balindeyên li ber bê (2002), romana Şener Ozmen Xeyb (2017) û romanên H. Kovan Baqî yên di Sêberê de Aporîa (2015), Dîfférance (2016) û Kî (2019) hatine hilbijartin. Sebeba hilbijartina van romanan ew e ku her yek nimûneyeke baş a bikaranîna hin stratejiyên postmodernîst e ku bi vî awayî dikarin bi giştî bibin nimînerên postmodernîzmê di romana kurdî de. Herçend bi awayekî gelekî hindik amaje bi hevpeyvînên nivîskaran hebin jî, metoda vê xebatê bi giştî deqnavendî ye. Ev xebat romanên hilbijartî di çarçoveya gelek taybetiyên postmodernîzmê de analîz dike, lê bi taybetî li ser xalên wek dijayetiya postmodernîzmê li realîzmê, metafîksiyon, domînanta ontolojîk û cihdana cureyên populer hûr dibe. Sêber ji bo vê yekê îstisnayek e ji ber ku li gor taybetiyên wê di çarçoveya têkiliya fîksiyona postmodernîst û hilweşangeriyê de ew hatiye analîzkirin. Ev xebat nîşan dide ku rengvedanên potmodernîzmê bi rengekî berfireh di romana kurdî de hene û romannivîsên kurd pir eleqedarî teknîkên postmodernîzmê ne. Xebat digihîje wan encaman ku rengvedanên postmodernîzmê di romana kurdî de, ji yên modernîzmê nayên veqetandin. Ji ber ku di romana kurdî de hûrbûneke zêde li ser takekes û riwangeha wî heye ku ev nîşana hilbûna takekesxwaziyê ye li nav kurdan. Ji ber vê yekê gelek romanên xwedî taybetiyên postmodernîst ên kurdî, (post)modernîst in; lê romanên H. Kovan Baqî postmodernîst in, ji ber ku di wan de motîvasyona nimandinê bi rêya edebiyatê nemaye. Herwiha xebat digihîje wê encamê ku rengvedanên postmodernîzmê ji pirsgirêkên civakî û nasnameyî ne dûr in di romana kurdî de. Bi kurtî cemserekî romana kurdî ya postmodernîst modernîzm e, cemserê din mijarên kurdbûnê ne.

The aim of this study is to examine the reflections of postmodernism in the Kurdish novel. For this purpose, Fırat Cewerî's Maria melekek bû (2013), Eta Nehayî's Balindeyên li ber bê (2002), Şener Ozmen's Xeyb (2017) and H. Kovan Baqî's novels Aporîa (2015), Differance (2016) û Kî (2019) in the Sêber trilogy were selected. Each of these novels is a good example of various reflections of postmodernism, and therefore, they can represent the reflections of postmodernism in general in the Kurdish novel. Except that it refers to an interview by a single novelist, this work is text-centered. Although the study examines these novels in the context of many postmodernist features, it deepens especially in the context of postmodernism's opposition to realism, metafiction, ontological dominance, the death of the author, and postmodernism's inclusion in popular genres. The section that deals with Sêber is an exception to this, and in accordance with it, it deepens in the context of postmodernist fiction and deconstruction. This study shows that postmodernist reflections are seen intensely in Kurdish novel and Kurdish novelists are intensely interested in the subject. This study concludes that postmodernist reflections are seen together with modernist influences in the Kurdish novel. The reason for this is the excessive focus on the individual and his point of view in the Kurdish novel, which indicates the rise of individualism among the Kurds. For this reason, Kurdish novels that include postmodernist reflections can be characterized by the term (post)modernist. However, this interpretation does not apply to Sêber, because in it there are philosophical doubts that language can not reflect reality and parallel with this idea literature can not represent the world. In addition, the study concludes that postmodernist reflections in the Kurdish novel are intertwined with social and identity problems.