Kazan, FarukŞahin, Fatma2025-01-092025-01-0920242024Şahin, F. (2024). Dengbêj Bekirê Îdirî (Jîyan, sermîyan û repertuar). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.https://hdl.handle.net/11468/29336Dengbêjlik, bir sözlü sanat biçimidir. Sanatsal yönüyle birlikte, dengbêlik kürt kültürünü, dilini ve tarihini korumuştur. Bu yönüyle önemli bir fonksiyona sahip olan bir sanattır. Bu sanat, günümüzde azalmış olsa da kalıcı olmuştur. Günümüzde halen bu sanatı icra eden dengbêjler var. Malesef, dengbêjlerin söylediği birçok kilam, yazıya geçirilmeden kaybolup gitmekte. Bu çalışma, bu amaç doğrultusunda dengbêjlik ve kilamların derlenmesini amaç edinmiş ve bu çerçevede, Dengbêj Bekirê Îdirî'nın repertuarı ile birlikte, hayatı ve tecrübelerini sunmaktadır. Dengbêj Bekrê Îdirî 1945 yılında Iğdır'ın Alut (Yüzbaşılar) köyünde dünyaya gelmiştir. Serhatlı bir dengbêjdir. Serhad Bölgesi, dengbêjlîk ve dengbêjleriyle meşhurdur. Evdalê Zeynê'den bu yana, birçok tanınan dengbêj bu bölgeden çıkmıştır. Bu özeliğiyle birlikte, bu bölgedeki söylenen kilamlar enstrümansızdır. Iğdır'lı Dengbêj Bekir ise, bu özelliğin dışına çıkmış ve kilamlarını enstrüman (mey) ile söylemiştir. Bu çalışma, giriş ile birlikte üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde kısaca kültür, sözlü kültür ve sözlü kültür içinde dengbêjlik geleneğinin rolü ve dengbêjlik geleneğinden bahsedilmiştir. Dengbêjimiz Serhat Bölgesî'nden olduğu için ilk bölümün başlığı altında, kısaca Serhat dengbêjliğinden de bahsedilmiştir. İkinci bölümde, dengbêjin hayatı ve tecrübeleri, saha araştırması metoduyla yapılan çalışma doğrultusunda elde edilen bilgiler verilmiştir. Saha çalışması sürecinde dört defa dengbêj ile görüşülmüştür. Üçüncü bölümde, Iğdır'lı Dengbêj Bekir'in kendi söylediği kılamları, hikayeleri ile birlikte yazılmıştır. Bu kılamlar bizim tarafımızdan deşifre edilmiş olup, her kılam konu ve tema bakımından değerlendirilmiştir. Sonuç olarak dengbêjin kendi söylemiş olduğu 15 kılam seçilmiş ve bu tez de verilmiştir. Bu kilamlar konu açısından beş çeşide ayrılmıştır. Sırasıyla; yas, deneyim, gönül, yiğitlik ve düğün kılamları olarak belirlenmiştir. Iğdır'lı Dengbêj Bekir'in kendi söylemiş olduğu kilamları dışında, arşivinde kendisinin doldurmuş olduğu 28 tane kaset tesbit edilmiştir. Çalışmanın sonunda, dengbêjin kendi kasetlerinde tesbit etiğimiz kılamlarından oluşan ve her biri bir sayı altında belirlenen kılamların tasnif tablosu verilmiştir. Bu kılamlar bizim tarafımızdan deşifre edilmiştir.Dengbej (telling stories through songs) is a kind of voiced expression art made by denbej (singer singing the songs called "kılam" in Kurdish). Along with its artistic aspect, it has protected the culture, language and history of the Kurds. From this point of view, it is an art with an important function. This art, even if it is rare in our day, has been permanent. In our day, there are still dengbejs performing this art. Unfortunately, many of the lyrics of these dengbejis are lost and gone without being written. This work also focuses on the subject of sound and composition of words for this purpose. In this context, Dengbêj Bekir İdiri's repertoire of lyrics is presented along with his life and capital. Singer Bekirê Idîrî was born in 1945 in the village of Alûta Idîrê. He is a Serhad singer. The serhad region is famous for its dengbejis. Since Evdal Zeyn, many famous singers have come from this area. In spite of this feature, the vocal songs of the region are without instruments. Vocalist Bekir Idiri is outside of this rule and has sung some of his lyrics with the flute. The work consists of three parts, including oral culture and vocal culture. Since our singer is from the Border region, under the title of the first part, the Border singer has also been briefly mentioned. In the second part, we gave the information we obtained through the field method and interviews about his biography and capital. During the work process, we met six times with Bekir Idiri. In the third part, Bekir İdiri's self-created Loud Words, along with their stories, are written. These words have been deciphered by us. Each article, along with its content, has been evaluated by its themes and themes. As a result, a total of 15 words spoken by him have been mentioned. These words, as the subject, have become five types. These types are full of mourning, of his experience, of hearts, of bravery and dance. In addition to his own words, we have recorded 28 of his own songs in Dengbêj Bekir İdiri archive. These bands of his have been changed and the lyrics in those bands have been translated. At the end of the work, the classification table of the vocal lyrics, which we have found in his bands, has been prepared according to their number.Dengbêjî, cûreyeke hunera vegotinê ye. Bi tevî alîyê xwe yê hunerî, dengbêjîyê parastina çand, ziman û dîroka kurdan kirîye. Ji vê hêlê va hunereke xwedî fonksîyoneka girîng e. Ev huner, di roja me da kêm be jî, mayînde bûye. Di roja me da, hê jî dengbêjên vê hunerê îcra dikin hene. Mixabin, gelek kilamên van dengbêjan bêyî ku derbasê nivîsê bin, winda dibin û diçin. Ev xebat jî ser vê armancê berê xwe dide mijara dengbêj û berhevkarîya kilaman. Di vê çarçoveyê da repertûara kilamên Dengbêj Bekirê Îdirî bi tevî jîyan, sermîyan û repertûara wî pêşkeş dike. Dengbêj Bekirê Îdirî, di sala 1945an da li gundê Alûta Îdirê ji dayîk bûye. Ew dengbêjekî Serhedî ye. Herêma Serhedê bi dengbêjî û dengbêjên xwe va navdar e. Ji Evdalê Zeynê vir da, gelek dengbêjên navdar ji vê heremê derketine. Tevî vê taybetîya xwe, kilamên dengbêjîyê yên heremê bê enstruman in. Dengbêj Bekirê Îdirî derveyê vê qaîdeyê maye û hin kilamên xwe bi tevî enstruman (mey) gotîye. Xebat bi tevî destpêkê ji sê beşan pêk tê, Di beşa ewil da, bi kurtî behsa çanda devkî û dengbêjîyê hatîye kirin. Ji ber ku dengbêjê me ji Herema Serhedê ye, di bin seranava beşa ewil da, awayekî kurt behsa dengbêjîya Serhedê jî hatîye kirin. Di beşa duyem da, derbarê jînenîgerîya dengbêjî û sermîyana wî da agahîyên ku me bi rêbaza qadê û hevdîtin bi dest xistine dane. Di nava pêvajoya xebatê da, me çar caran bi Dengbêj Bekirê Îdirî ra hevdîtina xwe kir. Beşa sêyem da, Kilamên Dengbêj Bekirê Îdirî yên bi xwe afirandine, bi tevî çîrokên wan hatine nivîsîn. Ev kilam ji hêla me va hatine deşîfre kirin. Her kilam bi tevî naveroka xwe, ji hêla mijar û temayên wê hatine nirxanidin. Di encamê da, bi giştî 15 kilamên ku wî bi xwe gotine hatine destnîşan kirin. Ev kilam, wekî mijar bûne pênc cûre. Ev cûre bi tevahî yên şînê, yên serpêhatîya wî, yên dilan, yên mêrxasî û dîlok in. Ji bilî kilamên wî bi xwe gotine, me di nava arşîva Dengbêj Bekirê Îdirî da, 28 bandên wî bi xwe dagirtine peyîtandin. Ev bandên wî hatin guhdar kirin û kilamên di wan bandan da hatine peyîtandin. Di dawîya xebatê da, tabloya tesnîfa kilamên dengbêj, yên ku me di bandên wî da peyitandine, li gor hejmara wan hatîye amadekirin.kuinfo:eu-repo/semantics/openAccessÇanda devkîDengbêjîDengbêj Bekirê ÎdirîJîyanRepertuarSözlü kültürDengbêjlîkOral cultureSinger Bekir IdiriMaster Thesis