Diyarbakır Ferit Köşkü restorasyon önerisi

Diyarbakır; Mezopotamya'nın kuzeyinde, Dicle nehrinin kıyısında, bazalt alan üzerine kurulmuş tarihi bir kenttir. Kentin ne zaman kurulduğu tam olarak bilinmese de Diyarbakır İç Kale Amida Höyük'te yapılan kazılarda Hurriler'e ait kalıntılar ortaya çıkmış bu da kentin tarihinin M.Ö. 3 binlere dayandığını göstermektedir. Diyarbakır coğrafi konumu sebebiyle birçok ticari ve askeri yolların yakınında yer almıştır. Geçmişten günümüze önemli idari, ticari, bilim sanat merkezlerden biri olmuştur ve birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu kültürel birikimle kente hâkim olan devletler birçok özgün yapı inşa etmişlerdir. Yoğunlukla Suriçi bölgesinde yer alan; camii, medrese, kilise, han, hamam, konut gibi pek çok anıtsal ve sivil mimari yapı türüne sahip Diyarbakır'da Sur dışında da tarihi yapı stoğu bulunmaktadır. Kamu binaları, kışla, hastane gibi yapılar dışında, Surdışında mevsimlik kullanıma hizmet eden konutlar da / köşkler de mevcuttur. Bunlar kullanımına göre değişen mekan ve konum özellikleriyle önem arz eden bağ köşkleri ve yazlık köşklerdir. Dicle nehri kıyısında yer alan yazlık köşkler; doğaya açık bir yerleşim düzeninde ve hakim rüzgara göre yönlendirilmiş havuzlu yapılardır. Günümüze ulaşan pek çok yazlık köşk yapısından biri olan Ferit Köşkü bu tez kapsamında araştırma konusu olarak belirlenmiştir. Diyarbakır'ın özgün kültürel mimari miraslarından olan Diyarbakır Ferit Köşkü zamanla bakımsızlık, kötü kullanım, olumsuz çevre koşullarından dolayı korunamamış günden güne ağır hasarlar almıştır. Şahıs mülkiyetinde bulunan ve günümüzde âtıl durumda olan Ferit Köşkü artan tahribat ve vandalizm nedeniyle yok olma tehlikesi altındadır. Diyarbakır köşk geleneğinin önemli örneklerinden biri olan Ferit Köşkü ile ilgili daha önce detaylı bilimsel bir çalışma ve mimari belgeleme yapılmadığı görülmektedir. Bir bölümü yıkılmış durumda olan köşkün yok olmadan belgelenmesi ve koruma kararlarının alınması bu tez çalışmasının ana amacıdır. Bu tez çalışması kapsamında Diyarbakır Ferit Köşkü fotoğraflama ve ölçümler ile belgelendirilmiş ve rölöve çizimleri hazırlanmıştır. Yapıda zaman içerisinde meydana gelen hasarlar ve koruma sorunları tespit edilmiş ve detaylı analizleri yapılmıştır. Yapıya ait eski belgeler ve fotoğraflar, mevcut izler ve karşılaştırmalı çalışma sonucu restitüsyon projesi hazırlanmıştır. Koruma ilkeleri ve hukuki kabuller doğrultusunda mimari, sosyal ve çevresel öneriler geliştirilmiş; yapı ve çevresi için sürdürülebilir bütüncül bir koruma sağlanması ve gelecek nesillere aktarılması hedeflenmiştir.

Diyarbakir; It is a historical city built on a basalt field on the banks of the Tigris river in the north of Mesopotamia. Although it is not known exactly when the city accumulated, the ruins belonging to the Hurrians were revealed in the excavations carried out in Diyarbakir Inner Castle Amida Höyük. It shows that it is based on B.C. 3 thousand. Diyarbakır's geographical location is located at the junction of many commercial and military roads. From past to present, it has been one of the important administrative, commercial, scientific and artistic centers and has hosted many civilizations. With this cultural accumulation, the states that dominate the city have built many original buildings. Located mostly in the Suriçi region; Diyarbakir, which has many monumental and civil architectural structures such as Mosques, Madrasahs, Churches, Inns, Turkish Baths, and residences, also has a stock of historical buildings besides Sur. Apart from structures such as public buildings, barracks and hospitals, there are also residences / mansions serving seasonal use outside the Wall. These are the Vineyard Mansions and the Summer Mansions, which are important with their space and location characteristics that change according to their use. Summer mansions on the banks of the Tigris river; They are structures with pools in an open layout and oriented according to the prevailing wind. Ferit Mansion, which is one of the many summer mansion structures that have survived to the present day, has been determined as a research subject within the scope of this thesis. Diyarbakir Ferit Mansion, which is one of the original cultural and architectural heritages of Diyarbakir, has been damaged day by day due to neglect, bad use and adverse environmental conditions. Ferit Mansion, which is privately owned and idle today, is in danger of extinction due to increasing destruction and vandalism. It is seen that there has not been a detailed scientific study and architectural documentation about Ferit Mansion, which is one of the important examples of Diyarbakir mansion tradition. The main purpose of this thesis is to document the mansion, which is partially destroyed, before it is destroyed, and to take conservation decisions. Within the scope of this thesis, Diyarbakır Ferit Mansion was documented with photography and measurements and survey drawings were prepared. Damages and protection problems that occurred in the building over time were determined and detailed analyzes were made. The restitution project was prepared as a result of old documents and photographs, existing traces and comparative study of the building. Architectural, social and environmental proposals have been developed in line with conservation principles and legal acceptances; It is aimed to provide a sustainable holistic protection for the building and its environment and to transfer it to future generations.