Daniel C. Dennett ve yeni ateizm

Bu tez yeni ateizm temsilcilerinden Daniel C. Dennett'ın bilinç ve dine ilişkin evrimci yaklaşımı hakkındadır. Yeni ateizm günümüzde natüralist evrimci yaklaşımlarıyla dine ve Tanrı fikrine karşı sert tavırlarıyla bilinen bir ateizm türüdür. Bu çalışmada öncelikle ilk bölümde yeni ateizmin ne olduğu, temel iddiaları ve öne çıkan temsilcileri hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra ikinci bölümde Dennett'ın bilinç anlayışı açıklanmıştır. Dennett ruhu ya da zihni ayrı bir metafizik töz olarak kabul eden düalist anlayışların aksine zihni materyalist bir şekilde yorumlar. Onun hetero-fenomenolojik yaklaşımına göre zihin, beynin işlevsel etkinliklerinden başka bir şey değildir. Böylece o bu görüşüyle bilincin gizemini ortadan kaldırmakla Tanrı ve ruhun da varlığına giden yolları kapatacağını düşünür. Son bölümde ise Dennett'ın dine evrimci yaklaşımı irdelenmiştir. Dennett dinin doğal bir fenomen olduğunu ve bilimsel bir şekilde açıklanabileceğini iddia etmektedir. Bunu da kendisinden önceki yeni ateistlerden biri olan R. Dawkins'in 'mem kuramına' dayandırır. Onlara göre genler nasıl ki kendini eşleyebiliyorsa toplumsal anlamda bazı kültürel birimler olarak memler de kendilerini eşleyebilmektedir. Din de bu şekilde nesiller boyunca aktarılmıştır. Bu nedenle din aslında bir hakikate sahip değildir ve ortadan kaldırılması gereken zararlı memlerden biridir. Bütün bunlar her ne kadar bilimci bir tavırla meseleye yaklaştığını iddia etse de Dennett'ın bilinç ve din kuramını din felsefesinde bir çalışma alanı yapmaktadır. Çalışmada Dennett'ın ateist bilinç ve din kuramına birçok şekilde eleştirilerin yapıldığı da görülmüştür. J. Searle ve R. Swinburne gibi düşünürlerin Dennett'ın bilinç kuramının indirgemeciliğini eleştirdiği görülmüştür. Ayrıca onun dine yaklaşımının oldukça sığ olduğu, mem kuramının birebir gerçekliği yansıtmadığı şeklinde eleştirilerin olduğu da fark edilmiştir. Bütün bunların neticesinde Dennett'ın görüşleri üzerinden yeni ateizmin natüralist bilimci tavırlarıyla din ve Tanrı hakkında verdikleri hükümlerin tartışmalı olduğu sonucuna varılmıştır.

This thesis is about the evolutionist approach of Daniel C. Dennett, one of the representatives of new atheism, regarding consciousness and religion. New atheism is a type of atheism known today for its naturalistic, evolutionist approaches and harsh attitudes towards religion and the idea of God. In this study, firstly, in the first part, what new atheism is, its basic claims and its prominent representatives are examined. Then, Dennett's understanding of consciousness is explained in the second chapter. Dennett interprets the mind in a materialist way, unlike dualist understandings that accept the soul or mind as a separate metaphysical substance. According to his hetero-phenomenological approach, mind is nothing but the functional activities of the brain. Thus, with this view, he thinks that by eliminating the mystery of consciousness, he will close the paths to the existence of God and the soul. In the last section, Dennett's evolutionist approach to religion is examined. Dennett claims that religion is a natural phenomenon and can be explained scientifically. He bases this on the 'meme theory' of R. Dawkins, one of the new atheists. According to them, just as genes can replicate themselves, memes, as some social cultural units, can also replicate themselves. Religion has also been passed down through generations in this way. Therefore, religion does not actually have any truth and is one of the harmful memes that needs to be eliminated. All of these make Dennett's theory of consciousness and religion a field of study in the philosophy of religion, even though he claims to approach the issue in a scientific manner. In the study, it was also seen that Dennett's atheist theory of consciousness and religion was criticized in many ways. It has been seen that thinkers such as J. Searle and R. Swinburne criticized the reductionism of Dennett's theory of consciousness. It has also been noticed that there are criticisms that his approach to religion is quite shallow and that the meme theory does not reflect reality exactly. As a result of all this, it has been concluded that the judgments made by the new atheism about religion and God with their naturalist scientist attitudes, based on Dennett's views, are controversial.