Mahremiyet kavramının geleneksel bina tasarımına etkisinin karşılaştırılması: Diyarbakır ve Erzurum konutları

Öz: Toplumsal değerler geleneksel mimarinin şekillenmesindeki en önemli sürdürülebilirlik kriterlerindendir. Mahremiyet olgusu ise ortak toplumsal değerlerin başında gelmektedir. Bu çalışmanın amacı farklı fiziksel ve ekonomik özelliklere sahip Erzurum ve Diyarbakır geleneksel evlerinin tasarımlarında mahremiyet kavramının etkisini karşılaştırmalı olarak analiz etmektir. Analizler başta mekân dizimi (space syntax) olmak üzere literatür taraması ve alan çalışması temelinde gerçekleştirilmiştir. Analiz sonuçlarında, iklimin etkisiyle Diyarbakır evlerine kıyasla Erzurum evlerinin çok daha içe dönük olduğu belirlenmiştir. Bunun gibi tasarımsal birçok önemli farklılıklar olmasına rağmen mahremiyet kavramının bina tasarımlarını benzer şekillerde etkilediği mahremiyetleşme katmanlarının benzer olduğu belirlenmiştir. Bu katmanlaşmanın her iki kentin evlerinde de genel olarak avludan odaya doğru olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışma, iki bölgedeki fiziksel çevre ve ekonomik özelliklerin birbirinden ne kadar farklı olursa olsun toplumların ortak sosyokültürel değerlerinin geleneksel binaların tasarım mantığını benzer şekilde etkilediğini ortaya çıkarmıştır. Bu durum sosyokültürel özelliklerin geleneksel bina tasarımında etkisini göstermektedir.

Abstract: Social values are one of the most important sustainability criteria in the creation of traditional architecture. The aim of this study is to comparatively analyze the effect of the concept of privacy on the designs of Erzurum and Diyarbakır traditional houses, which have different physical and economic characteristics. Analyzes were carried out on the basis of literature review and case study, especially space syntax. As a result of the analysis, it was determined that Erzurum houses are much more introverted compared to Diyarbakır houses due to the effect of the climate. Although there are many important design differences like this, it has been determined that the concept of privacy affects building designs in similar ways, and the layers of privacy are similar. It has been determined that this stratification is generally from the courtyard to the room in the houses of both cities. This study revealed that no matter how different the physical environment and economic characteristics of the two regions are from each other, the common socio-cultural values of the societies affect the design logic of traditional buildings in a similar way. This situation shows the effect of sociocultural features on traditional building design.