Yâkût el-Hâmevî'nin Mu'cemü'l-büldan adlı eserinde Kürtler

ÖZET YÂKÛT el-HAMEVÎ’NİN MÜ’CEMÜ’l -BÜLDÂN ADLI ESERİNDE KÜRTLER Bu tezin konusu klasik İslam tarih ve coğrafya eserlerinden, sahasında zirveye oturmayı başarmış ve kendisinden önceki kaynaklardan da yararlanmış olan Yâkût el- Hamevî’nin (ö. 626/1229) Mu‘cemü’l-büldan adlı eserinde Kürtlerdir. Hicri altıncı asrın sonu ile yedinci asrın başında yaşamış olan müellif, Kürtler ile ilgili önemli bilgiler vermektedir. Mu‘cemü’l-büldan’a Kürtler esas olarak, el- Cezire, Cibal, Ermeniye ve Azerbaycan’da tali olarak da Faris, Kirman, Horasan ve Hûzistan gibi coğrafi bölgelerde yaşamaktadırlar. Genel olarak dağlık bölgelerde yaşamayı tercih eden Kürtler, belde, köy, kasaba ve şehir gibi yerleşim birimlerinde de meskûndurlar. Fetihlerden sonra İslam devleti sınırları içersinde kalan Kürtler, idari olarak özerk bir yapıya sahip olmuşlardır. Ayrıca Kürtler, tarihteki bazı önemli medeniyet ve kültür merkezlerinin ana etnik yapısını da oluşturmuşlardır. Kürtler, Yâkût’un yazdıklarına göre çeşitli bölgelerde topluluklar halinde yaşamışlardır. Kürtlerin yaşadığı coğrafya İslam devleti için önemli bir gelir kaynağı olmuştur. Kürtlerin ekonomileri esas olarak tarım ve hayvancılığa dayanır. Kürtlerin İslam öncesi ve sonrası dönemlerde köklü bir dini hayatları olmuştur. Yâkût’un verdiği bilgilerden Kürtlerin daha çok dağlık bölgelerde aşiret halinde yaşadıkları, tarım ve hayvancılıkla uğraştıkları, bununla birlikte çok sayıda ilim adamı yetiştirdikleri anlaşılmaktadır. Anahtar Sözcükler: Yâkût, Mu‘cemü’l-büldan, Kürtler, Ekrad, Cezire, cibal, Ramm iv ABSTRACT KURDS İN MU‘CEMÜ’l - BÜLDAN WRİTTEN BY YÂKÛT el-HAMEVÎ The subject of this thesis is about Kurds in Mu‘cemü’l-büldan written by Yâkût el-Hamevî (626/1229) who was a leader in his field of classical Islamic history and geography, and benefited from the prior resources originally. The author who had lived at the end of the sixt century and beginning of the seventh century, gives us considerable information about Kurds. According to Mu‘cemü’l-büldan, Kurds had lived on the main geographical regions such as Al- Jazeera, Cibal, Armenian and Azerbaijan with far geographical regions such as Faris, Kerman, Khorasan and Khuzestan. Kurds generally had chosen to live in the mountainous areas as well as they had lived in residental areas such as town, village, country and city. Kurds had been remained in Islamic States borders after conquests. Being in this area they had autonomous or self-governing administration. Meanwhile they had formed the main ethnical stucture of some significant civilizations and cultural centers. Kurds, according to Yâkût's writings, had lived as communities in various regions. Kurdish geography had been an important source of income for islamic states. Their economies are based on agriculture and animal husbandry. They had got deep religous life before and after Islam.It is understood according the information which Yâkût provide; Kurds mostly had lived in mountainous areas in tribials, are engaged in agriculture and animal husbandry, however, they had growed a large number of scholars. Key Words: Yâkût, Mu‘cemü’l-büldan, Kurds, Ekrad, Cezire, cibal, Ramm