Güneydoğu Anadolu’nun jeo-tektoniği ve depremselliği

Türkiye, bulunduğu alan itibariyle levha hareketlerinin ve tektonizmanın aktif olduğu bir konumda bulunmaktadır. Bu nedenle geçmişte etki derecesi büyük sayısız depremler meydana gelmiş ve bundan sonra da depremler meydana gelmeye kuşkusuz devam edecektir. Üzerinde yaşadığımız coğrafya ve doğal koşullar değiştirilemeyeceğine göre, yapılması gereken bu koşulları tanımak, tanıtmak ve hazırlıklı olmaktır. Deprem olayında etkili olan doğal faktörlerin en önemlileri jeolojik, tektonik ve jeomorfolojik faktörlerdir. Bu kitap hazırlanırken öncelikle, bölgede bu konu ile ilgili yapılmış çalışmalar taranarak bölgenin jeolojik-tektonik özellikleri derlenmiştir. Bu çalışma yürütülürken, 1. Türk Coğrafya Kongresinde belirlenen bölge sınırına bağlı kalınmamış, daha çok bölge depremselliğinde etkili olan tektonik yapılar göz önünde bulundurularak alan doğal koşullar ışığında genişletilmiştir. Çünkü bölge tektoniğinde önemli olan fay zonlarından Doğu Anadolu fay Zonu coğrafi bölge sınırını oluşturan Güneydoğu Toroslar silsilesinin kuzey kenarından geçmektedir. Bölge ve ülke tektoniğinde çok önemli bir yeri olan Güneydoğu Anadolu Bindirmesi (Bitlis-Zagros kenet Zonu) ise yine bu sıradağ kuşağının güneyini izlemektedir. Bölgedeki diğer tektonik yapılar da bu ana yapıların etkisindedir. Sözkonusu tektonik yapılar birleştirilince, adeta kendi içinde bütünsellik gösteren tektonik bir etki bölgesi ortaya çıkmaktadır. Bu tektonik aktivite alanı içinde, coğrafi bölge anlamında Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin yanı sıra, Akdeniz Bölgesi içine giren Hatay ve Doğu Anadolu Bölgesi içinde olan Malatya, Elazığ, Bingöl gibi illerde bu kapsam içinde kalmıştır. Bölgeye ilişkin saha ve afet bilgi sistemleri çalışmalarımız; bu coğrafyanın kendine özgü doğal ortam karakteristiklerinin olduğunu, dolayısıyla deprem gibi önemli bir doğa olayında bölgeye özgü araştırmalar yapılması gerektiğini ortaya koymuştur. Kitap sonunda çeşitli doğal ortam bileşenlerinin bir araya getirildiği ve CBS ortamında katmanlar haline getirilerek ilişkilendirildiği bir risk haritası oluşturulmuştur. Bu çalışmanın bölgeye ilişkin depreme hazırlık ve planlama çalışmalarında yararlı olacağını ve katkı sağlayacağını umuyoruz.