Mimarideki geçmişin geleceğin yaratılmasındaki rolü: Şanlıurfa ili, Kadıoğlu Mahallesi örneği

Türkiye, binlerce yıllık bir geçmişe dayanan zengin uygarlıkların yaşadığı bir ülkedir. Bu nedenle insanlığın ortak kültürel mirasının korunması konusunda, evrensel sorumlulukları yüksek olan ülkelerin başında gelmektedir. Tarihi dokunun korunmasındaki önemi sadece geçmiş değerlerimizi gelecek kuşaklara tanıtabilmek amacıyla sınırlandırılamaz. Bunun yanı sıra geçmiş birikimin geleceğin yaratılmasında en önemli kaynak olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Ancak mimarlıkta ve şehircilikte bu tarihsel değerleri dikkate almadan gerçekleştirilen modern oluşumlar toplumda yabancılaşmayı hızlandırmaktadır. Farklı kültürlerin kültürel mirasını aynı dikkat ve saygınlık içinde korumak; küreselleşen dünyada barış ve kardeşlik duygularının kökleşmesini sağlamaktadır. Ayrıca farklı kültürlerin birbirlerine olan etkileşimi ile zengin ve çok renkli bir kültür mozaiğinin gelişmesinde güç oluşturacaktır. Bu aynı zamanda kültürel sürdürülebilirliğe de katkı sağlayabilecektir. Bu çalışmanın amacı; geçmişten günümüze kadar varlıklarını sürdürebilen Şanlıurfa Kadıoğlu Mahallesi geleneksel evleri ve sokak dokusunun; temel tasarım kriterleri ve kullanıcı değerlerinin belirlenerek, yeni yerleşim bölgelerinin tasarımında örnek olmasının sağlanmasıdır. Böylece toplumda mimarlık ve şehircilik ölçeğinde yabancılaşmanın engellenmesi için bir adım atılmış olacaktır. Çalışmada öncelikle tarihi dokunun sürdürülebilirliği, yabancılaşma ve kenti sahiplenme gibi kavramlar araştırılmıştır. Daha sonra Şanlıurfa genelinde tarihi doku kapsamında geleneksel evler ve sokak dokularının geçmişteki durumu yazılı ve görsel kaynaklarla incelenmiştir. Ayrıca günümüzdeki hali görsel analiz ve fotoğraflamalar yöntemiyle tespit edilmiştir. Son olarak tasarım aşamasında kullanıcı üzerinde etkili olan ve karşılıklı saygıyı dikkate alarak yapılan tasarımlardan temel kriterler belirlenmiştir. Mahremiyet, yön, iklim verileri, sosyo-psikolojik yapı, kültür vb. kavramların tasarımda önemli parametreler olduğu örneklerde görülmektedir. Bu kriterler kent kimliğinin korunması adına yeni yerleşim bölgelerinde uygulanmalıdır. Çalışmada buna yönelik öneriler sunulmuştur.

Turkey is a country where thousands of years of history based on the rich civilization. For this reason, it is one of the countries with high universal responsibilities in the protection of the common cultural heritage of humanity. The importance of preserving the historical values cannot be limited in order to introduce our past values to future generations. In addition, past accumulation needs to be considered as the most important resource in creating the future. However, modern formations in architecture and urbanism without taking into account these historical values accelerate alienation in society. To protect the cultural heritage of different cultures in the same respect and dignity; It emphasizes the feelings of peace and brotherhood in a globalizing world. It will also create a rich and multicolored culture mosaic with the interaction of different cultures. This will also contribute to cultural sustainability. The aim of this study is; Sanliurfa Kadioglu District traditional houses and street texture that can survive from past to present; basic design criteria and user values, determining the design of the new residential areas. In this study, the concepts such as the sustainability of historical texture, alienation and ownership of the city were investigated. Then, the historical texture of traditional houses and also street textures in Sanliurfa were examined with written and visual sources. In addition, the present state of the texture was determined by visual analysis and photography. Finally, the designs which were taken the respect factor into consideration, some main design criteria’s were determined from these examples. Examples such as privacy, direction, climate data, socio-psychological structure and culture are important parameters in design. These criteria should be applied in new settlements in order to protect urban identity. In this study, suggestions were presented.