Dicle Üniversitesi Kurumsal Akademik Arşivi
DSpace@Dicle, Dicle Üniversitesi tarafından doğrudan ve dolaylı olarak yayınlanan; kitap, makale, tez, bildiri, rapor, araştırma verisi gibi tüm akademik kaynakları uluslararası standartlarda dijital ortamda depolar, Üniversitenin akademik performansını izlemeye aracılık eder, kaynakları uzun süreli saklar ve telif haklarına uygun olarak Açık Erişime sunar.
Güncel Gönderiler
Kurtubî Tefsirinde Hıristiyanlık ve Hıristiyanlar
(Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2025) Taş, Esat; Haklı, Mehmet Yusuf
Bu çalışmanın konusu, tefsir alanında büyük bir üne sahip olan Kurtubî'nin geniş kapsamlı tefsirinde Hıristiyanlık ve Hıristiyanlara dair düşünce, yorum ve değerlendirmelerinin incelenmesidir. Çalışmanın temel amacı, Kurtubî'nin Hıristiyanlık ve Hıristiyanlarla ilgili görüşlerini analiz ederek bu düşüncelerin günümüz Hıristiyanlığını anlamadaki pratik değerini ortaya koymaktır. Araştırma, Kurtubî'nin yorumları ışığında, Kur'an-ı Kerim'de Hıristiyanlık ve Hıristiyanlar hakkında bilgi veren ayetlerin mesajını daha açık ve anlaşılır bir şekilde kavramayı hedeflemektedir. Çalışmada ilk olarak Kur'an-ı Kerim'de Hıristiyanlık ve Hıristiyanlarla ilgili ayetler tespit edilmiş, ardından bu ayetlere Kurtubî'nin yaklaşımı ele alınmıştır. Kurtubî'nin düşüncelerinin daha net bir şekilde ortaya konulabilmesi için diğer tefsirlerle kıyaslama yöntemi kullanılmıştır. Araştırma, Kurtubî'nin Hıristiyanlık ve Hıristiyanlara yönelik yorumlarında akli delilleri etkili bir şekilde kullandığını, isabetli tespitlerde bulunduğunu ve bu bağlamda yerinde cevaplar verdiğini ortaya koymuştur. Bununla birlikte, Kurtubî'nin zaman zaman akli delillere dayanmayan bilgilere de yer verdiği tespit edilmiştir. Çalışma ayrıca, Kurtubî'nin Hıristiyanlık ve Hıristiyanlar hakkında sunduğu bazı bilgilerin yalnızca kendi döneminde anlam ifade ettiği, ancak önemli bir kısmının günümüzde de değerlendirilebilecek nitelikte olduğu sonucuna ulaşmıştır.
Bir hadis kaynağı ve râvîsi olarak Ca'fer es-Sâdık ve hadis yorumculuğu
(Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2025) Uzut, Mevlüt; Bağcı, Hacı Musa
İslam düşünce tarihine mal olmuş pekçok şahsiyet ortaya çıkmıştır. Bulundukları asra şekil vermiş olan bu şahsiyetlerin etkileri günümüze kadar devam etmiştir. Bu etkili şahsiyetlerden biri kabul edilen ve iki ekolün yani Ehl-i Sünnet ile Şîa'nın ortak paydasında yer alan ve H. 80-148 yılları arasında yaşamış bulunan Ca'fer es-Sâdık'tır. Bu çalışmada öncelikle Ca'fer es-Sâdık'ın hayatı anahatlarıyla ele alınmış ve hayatıyla ilgili bazı tespitlerde bulunulmuştur. Ayrıca, Ehl-i Sünnet ve Şîa âlimlerinin çokça önemsediği bir şahsiyet olarak kabul edilen Ca'fer es-Sâdık'ın bir hadis kaynağı ve râvîsi olarak rivayet ettiği hadisleri karşılaştırmalı olarak belli örneklemler etrafında bazı seçkiler yaparak ele almayı ve onun hadis yorumculuğunu incelemeyi amaçlamıştır. Bu çerçevede Ca'fer es-Sâdık'ın nakletmiş olduğu rivayetlerin bazı sayısal değerleri de tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca, Ehl-i Sünnet'in Kütüb-i Tis'a eserlerinde bulunan Ca'fer es-Sâdık'ın mükerrer olmayan rivayetlerinin sened ve metinlerinin üzerinde birtakım değerlendirmeler ve analizler yapılmıştır. Bu amaç doğrultusunda Ca'fer es-Sâdık'la aynı çağda yaşamış olan İmam Mâlik'in Kütüb-i Tis'a eserlerinden olan el-Muvatta' adlı eseri ile, Şîa'nın temel kaynaklarından biri kabul edilen Küleynî'nin el-Kâfî adlı eserinde bulunan aynı paraleldeki bazı rivayetler üzerinde de benzer metodla bazı incelemeler yapılmıştır. Bu sonuçlardan hareketle Ca'fer es-Sâdık'ın Ehl-i Sünnet kaynaklarında bulunan bir kısım rivayetlerinin, Şîa temel kaynaklarında da ya aynı veya farklı formatlarla yer aldığı tespit edilmiştir.
Diyarbakır ili ikinci ürün mısır tarımında sorun olan yabancı otlar ve farklı toprak işleme yöntemlerinde sürdürülebilir yabancı ot mücadele olanaklarının araştırılması
(Dicle Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2025) Torun, Ümran Çiftçi; Özaslan, Cumali; Gürsoy, Songül
Çalışmanın amacı, ikinci ürün mısır tarımında sürdürülebilir toprak işleme ve yabancı ot kontrol yöntemlerini araştırmaktır. Çalışma üç aşamadan oluşmaktadır. Çalışmanın birinci aşamasında, arpa hasadı sonrası ikinci ürün mısır (Zea mays L.) tarımında farklı toprak işleme sistemleri ve herbisit uygulamalarının yabancı ot yoğunluğu ve tane verimini nasıl etkilediği belirlenmiştir. Bu amaçla, 2022-23 yetiştirme sezonunda Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme alanlarında iki yıllık bir tarla denemesi yürütülerek, farklı toprak işleme yöntemleri [geleneksel toprak işleme (kulaklı pulluk+kültivatör), azaltılmış toprak işleme (diskli tırmık) ve sıfır toprak işleme] ve herbisit uygulamaları [çıkış öncesi, çıkış sonrası, çıkış öncesi + çıkış sonrası, yabancı otsuz kontrol, yabancı otlu kontrol] karşılaştırılmıştır. Tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak yürütülen denemelerde, ana parselleri toprak işleme yöntemleri, alt parselleri ise herbisit uygulamaları oluşturmuştur. Çalışma sonucunda farklı toprak işleme yöntemlerinin yabancı ot yoğunluğu ve tane verimi üzerinde herhangi bir etkisinin bulunmadığı belirlenmiştir. Buna karşın, herbisit uygulamalarının yabancı ot kontrolü ve ürün verimi üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Özellikle herbisitlerin çıkış öncesi ve çıkış sonrası birlikte uygulanmasının, yabancı ot yoğunluğunu ve biyomas ağırlığını önemli ölçüde azaltarak tane veriminde artış sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında, Diyarbakır il ve ilçelerinde ikinci ürün mısır ekili alanlardaki yabancı ot türlerinin, yoğunluk ve rastlanma sıklıklarını belirlemek amacıyla sürvey çalışmaları yapılmıştır. Diyarbakır il geneli 5 ilçe 45 arazide toplam 367 örnekleme yapılmıştır. İl geneli ikinci ürün mısır tarlalarında rastlanma sıklığı % 9'un üzerinde olan yabancı ot türleri; Xanthium strumarium (L.), Sorghum halepense (L.) Pers., Portulaca oleracea (L.), Triticum aestivum (L.), Convolvulus arvensis (L.), Physalis angulata (L.) Pers. ve Amaranthus retroflexus (L.) olarak belirlenmiştir. Çalışmanın üçüncü aşamasında ise, Diyarbakır İl genelinde ikinci ürün mısır yetiştiriciliği yapan çiftçilerle üreticilerin mısır tarımında kullandıkları yöntem ve ekipmanlar, karşılaştıkları yabancı otlar, onlarla mücadele etme yolları ve herbisit kullanımı konusundaki bilgi düzeylerine bakmak amacıyla 156 ikinci ürün mısır üreticisi ile anket çalışmaları yapılmıştır. Çalışma sonucunda, üretim alanlarında yabancı ot yoğunluğunun orta seviyede olduğu ve mısırda sorun olan yabancı otların başında kanyaş (Sorghum halepense (L.) Pers.) ve domuz pıtrağının (Xanthium strumarium L.) geldiği belirtilmiştir. Üreticilerin önemli bir kısmının yabancı ot mücadelesinde çıkış sonrası herbisitlerden yararlandıkları ve ikinci ürün mısır üretim alanlarında en fazla mesotrione + nicosulfuron (% 66.04) aktif maddeli herbisitleri tercih ettikleri belirlenmiştir. Toprak işleme aletlerinden pulluğun yabancı otla mücadele etkisinin daha fazla olduğu ve yabancı otlarla mücadele de hem toprak işleme hem de kimyasal kullanımının daha iyi sonuçlar verdiğini belirtmişlerdir. Anket çalışması sonucunda, Diyarbakır ili ikinci ürün mısır üretiminde karşılaşılan sorunların eğitim, demonstrasyon ve teşvikler yoluyla giderilmesinin, tarımsal üretimin sürdürülebilirliğine ve ikinci ürün mısır üretiminin artmasına önemli katkı sunabileceği kanaatine varılmıştır.
Yulaf genotiplerinde (Avena sativa L.) verim ve kalite özelliklerinin saptanması
(Dicle Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2025) Akıncı, Ahmet Can; Yıldırım, Mehmet
Bu çalışma Diyarbakır ekolojik koşullarında 2022-2023 yetiştirme sezonunda bazı yulaf çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin saptanması amacıyla yürütülmüştür. Araştırma tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Çalışmada 17 tescilli yulaf çeşidi (Avar, Chekota, Halkalı, Diriliş, Elmas, Fetih, Kahraman, Haskara, Kayı, Kazan, Kaymaklı, Kınalı, Manas, Kırklar, Sarı, Küçükyayla, Yeniçeri) materyal olarak kullanılmıştır. Araştırmada agronomik olarak metrekaredeki sap sayısı, bayrak yaprak klorofil içeriği (SPAD), 3 farklı döneme ait normalize edilmiş vejetasyon farklılık indeksi (NDVI), yaprak alan indeksi (YAİ), salkım çıkış süresi, salkım boyu, bitki boyu, salkımda tane sayısı, salkımda basakçık sayısı, salkımda tane ağırlığı, tane boyu, tane eni, bin tane ağırlığı, tane verimi, hektolitre ağırlığı, tanede protein oranı, tane nem oranı özellikleri incelenmiştir. Yemle ilgili özelliklerden yesil ot verimi, kuru ot verimi, ham protein oranı, NDF, ADF, ADP, K, Mg, Ca, ve P içerikleri incelenmiştir. İncelenen özellikleriden Kardeşlenme dönemindeki NDVI, tane nem oranı, kuru ot verimi haricindeki tüm özellikler yönünden yulaf çeşitleri arasında önemli farklılıklar bulunmuştur. Araştırma neticesinde yulaf bitkilerinin metrekaredeki sap sayısı 263,75 -553,25 adet, SPAD değeri 54,38-61,50, kardeşlenme dönemi NDVI değeri 0,73-0,81, sapa kalkma dönemi NDVI değeri 0,79-0,84, başaklanma dönemi NDVI değeri 0,76-0,82, yaprak alan indeksi değeri 4,17-6,97, salkım çıkarma süresi 144,0-158,5 gün, bitki boyu 104,35-127,33 cm, salkım boyu 17,4-31,15 cm, salkımda basakçık sayısı 32,45-70,28 adet, salkımda tane sayısı 63,8-140,2 adet, salkımda tane ağırlığı 1,90-5,23 g, tane eni 2,62-3,83 mm, tane boyu 12,49-16,43 mm, tane verimi 138,64-432,75 kg/da, bin tane ağırlığı 19,18-34,01 g, hektolitre ağırlığı 42,4-52,93 kg/hl, tane protein oranı %14,48-17,25, tane nem oranı %5,05-6,15, yesil ot verimi 4341,00-6514,75 kg/da, kuru ot verimi 1871,16-2607,12 kg/da, ham protein oranı %7,81-10,65, ADF oranı %29,46-37,60, NDF oranı %54,17-62,51, ADP oranı %0,28 -0,70, Potasyum (K) %2,56-3,07, Kalsiyum (Ca) %0,16-0,50, Magnezyum (Mg) %0,03-0,17) ve Fosfor (P) %0,36-0,41 aralığında değişim göstermiştir. Elde edilen sonuçlara göre Küçükyayla çeşiti tane verimi yönünden, Kayı çeşiti hasıl ot verimi yönünden Diyarbakır ekolojik koşullarında tavsiye edilebilecek çeşitler olarak belirlenmiştir.
Manuel ve ultrasonik enstrümantasyonla yapılan cerrahi olmayan periodontal tedavinin anksiyete, korku ve ağrı düzeylerine etkilerinin değerlendirilmesi
(Dicle Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi, 2024) Kılıç, Hatice; Dağ, Ahmet
Amaç: Bu çalışmanın amacı manuel ve ultrasonik enstrümantasyonla cerrahi olmayan periodontal tedavi gören hastaların tedavi öncesinde sosyodemografik verilerinin, dental alışkanlıklarının, anksiyete ve korku düzeylerinin, tedavi sonrasında ise hissettikleri ağrı düzeylerinin değerlendirmesidir. Gereç ve Yöntem: Çalışmamıza Dicle Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Periodontoloji Anabilim Dalı kliniğine başvuran 200 hasta dahil edilmiştir. Katılımcıların sosyodemografik verileri ve dental alışkanlıkları anket formu ile toplanmıştır. Tedaviden önceki anksiyete ve korku düzeyleri Modifiye Dental Anksiyete Skalası (MDAS) ve Dental Korku Skalası (DFS) kullanılarak ölçülmüştür. Klinikte rutin olarak manuel ve ultrasonik aletlerle tedavi edilen hastalar çalışmaya dahil edilmiştir. Tedavi sonrası ağrı Görsel Analog Skalası (VAS) kullanılarak ölçülmüştür. Elde edilen veriler kaydedilip istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Bulgular: Çalışmaya katılan hastalarda, dental tedaviye duyulan anksiyete ve korkunun kadınlarda erkeklere göre daha fazla olduğu bulunmuştur (p<0,05). Manuel el aletleriyle tedavi edilen hastaların, ultrasonik aletle tedavi edilen hastalara göre daha yüksek ağrı skorları göstermesine rağmen istatistiksel olarak anlamlı değildi. Cerrahi olmayan periodontal tedaviye duyulan anksiyete ve korkunun tedavi sonrası ağrıyı etkilediği görülmesine rağmen istatistiksel olarak anlamlı değildi. Sonuç: Bu çalışmaya göre cinsiyet dental anksiyeteyi, korkuyu ve ağrıyı etkileyebilir. İlaveten manuel el aletleriyle yapılan cerrahi olmayan periodontal tedavinin ultrasonik aletle yapılan tedaviye göre istatistiksel olarak anlamlı olmasa da daha fazla ağrı oluşturduğu söylenebilir.
