Dil felsefesi ve düşünce bağlamında kelam ekollerinin söylem yapısı

Abstract

ÖZET Đslâm Düşünce Geleneğinin ana eksenini oluşturan ”beyân ilimleri” ve bu ilimlerden biri olan Kelâm ilmiyle beraber bu münbit alan hareketlilik kazanmıştır. Tedvin asrıyla beraber her ilim kendi üslup ve söylem kuralı üzerinden bir dil geliştirerek kendi tarihçesini oluşturmuştur. Söylem, düşünce, varlık ve dilsel yapı üzerinden oluşturulan üst bir dil iken kelâmî söylem; ilahî söylemî, dil, düşünce ve varlık ekseninde akılcı bir şekilde ele alan söylem olarak tanımlanmıştır. Kelâmî söylem için, ilahî söylem ve içeriğini akıl merkezli bir biçimde kendince doğru bir zemine oturtma çabasıdır denilebilir. Bir iç disiplin ve tutarlılık dâhilin de kurulmaya çalışılan bu söylem, ilahî söylemle insan aklının örtüştüğü, birbirini tamamladığı düşüncesiyle oluşmaktadır. Bu bağlamda, aklı vahye öncelemekten ziyade ikisini birbirini tamamlayan unsurlar olarak ele alan kelâmî söylemî, aklı tanrılaştıran rasyonalizmin bakış açısından ayrı ele alıp düşünmek gerekir. Söylemini oluşturan ekollerin hareket noktası Kur’ân-ı Kerim olmakla beraber bu düşünce sahiplerinden bazıları, kelâm meselelerini delillendirirken nassı, Kur’ân’ın bütünlüğünden kopararak Đlâhî Kelâmın evrensel mesajından uzaklaşmışlardır. Bu hatadan kurtulmanın çaresi Kur’ân’ın anlam dünyasından hareket ederek modern kelâmî söylemin bütüncül ve birleştirici olmasına dikkat edilmeli ve Kur’ân’dan mülhemle yeni bir kelâm söylem inşâ edilmelidir. Anahtar Sözcükler Dil, Düşünce, Kültür, Söylem, Felsefe, Dil Felsefesi, Felsefî Söylem, Kelâmî Söylem, Kelâm Ekolleri, Ehl-i Sünnet, Mu’tezile.

V ABSTRACT This productive field has been facilitated its movement through Kalam and Beyanwhich makes up the main frame of Islamic Thought Tradition. With the tadween (tedvin) age, each science has made its own history on the basis of its own style and rule of discourse. While discourse is a metalanguagewhich is made up on the basis ofthought, existence and linguistic structure, kalami discourse is defined as a discourse which handle divine discourse on the basis of language, thought and existence. We can say kalami discourse is an effort that state divine discourse and its context rightly and in a logical way. This discourse which is tried to be made up within an interior discipline and consistencyis made up with a thought of overlapping divine discourse and human mind, completing each other. In this context, we need to think kalami discourse whichdoesn’t prioritizemind and revelationand handlesthem as factorswhich complete each otherina different wayunlikefrom the point of view of rationalism which makes mind god. The starting point of ecoles which make up this discourse is Quran al Kareem. However, when some of those who have this thought prove thekalam issues, they have become distant from the universal message of the Quranby ripping Nass from the unity of the Quran. To avoid this mistake, it should be paid attention to the fact thatKalami discourse needs to be integrative and connective, alsobe erected a new kalami discourse by inspiring from the Quran. Key Words Language, Thought, Culture, Discourse, Philosophy, Language Philosophy, Philosophical Discourse, Kalami Discourse, Kalam Ecoles Ahlas-Sunnah, Mu’tazila.